Πέμπτη, 25 Νοεμβρίου 2010
ΜΙΚΡΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΟ - ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ, ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΓΡΗΓΟΡΑΤΟΥ, ΑΝΤΑΡΤΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΟΥΖΑΚΑΤΑ.
Ο Γεράσιμος Γρηγοράτος ( Αστραπόγιαννος ) με τη στολή του Ελασίτη με την αδελφή του Διονυσία, την εποχή της Αντίστασης.
Σήμερα Έχω την μεγάλη χαρά να παρουσιάζω μέσα από το μπλοκ, ένα μικρό οδοιπορικό για την περίοδο της Γερμανό - Ιταλικής Κατοχής στην Κεφαλονιά και ιδιαίτερα στην περιοχή Σάμης. Μέσα από το ημερολόγιο του Σπύρου Γρηγοράτου ( από το χωριό Μουζακάτα της Σάμης ).
Ο Σπύρος Γρηγοράτος, γεννήθηκε Στα Μουζακάτα το 1912. Πατέρας του ήταν ο Μαρίνος Γρηγοράτος και μητέρα του η Αναστασία Φερεντίνου, από τα Κομιτάτα της Ερίσου. Στην περίοδο της Κατοχής, οργανώθηκε στο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, και έζησε όλα τα γεγονότα της Αντίστασης στην Σάμη, δίπλα στον αδελφό του Γεράσιμο Γρηγοράτο - Αστραπόγιαννο.
Από το ντοκουμέντο αυτό, πήρα το κομμάτι εκείνο που αναφέρεται στην περίοδο από τον ερχομό των κατακτητών στο νησί, έως την απελευθέρωση.
Καμία παρέμβαση δεν έγινε στο ύφος της γραφής.
Ευχαριστώ θερμά την Τασία Γρηγοράτου ( κόρη του Σπύρου ), που μου εμπιστεύθηκε το Ημερολόγιο του πατέρα της και τις φωτογραφίες που βλέπουμε σ' αυτήν την ανάρτηση.
Τάσος Καβαλλιεράτος.
Αποσπάσματα από το ημερολόγιο.
<< Όταν το 1941 έγινε η κατοχή από τους Ιταλούς κόσμος άρχισε να υποφέρει από την πείνα και δυστυχία. Ορισμένοι ασυνείδητοι γίνανε προδότες των Ιταλών και των Γερμανών και άλλοι άρχισαν τις κλεψιές. Έκλεβαν ολόκληρα κοπάδια καθώς γαιδάρους και μουλάρια μέσα από τους στάβλους. Η ζωή είχε γίνει αφόρητη ,έδεναν τους τσοπάνηδες και τους έπαιρναν τα κοπάδια. Τότε άρχισε να ξεπροβάλει η οργάνωση του ΕΑΜ που είχε έδρα κάπου στην Πύλαρο και ο κόσμος άρχισε να οργανώνεται ο ένας κατόπι του άλλου.
Πρώτος στόχος της οργάνωσης ήταν να σταματήσει τις κλεψιές και να εξοντώσει τους συνεργάτες του κατακτητή.
Η μαύρη αγορά είχε φτάσει στο απροχώρητο. Ύστερα από μια μεγάλη κλεψιά στα Μουζακάτα (πήραν ολόκληρο κοπάδι πρόβατα του Γεωργίου Μιχαλάτου).Τότε η οργάνωση άρχισε να παίρνει αυστηρά μέτρα, εναντίον της κλεψιάς και των ρουφιάνων των Γερμανών και Ιταλών.Το αρχηγείο εγκαταστάθηκε μόνιμα στα Μουζακάτα ,που αργότερα ήρθανε και αντάρτες από το Ξηρόμερο με αρχηγό τον Χρήστο Καραγιάννη με το ψευδώνυμο <<Διομήδη>> .Άνθρωπος με τόλμη και αποφασιστικότητα.
Τότε το ΕΑΜ εξαπλώθηκε σε όλη την Κεφαλονιά. Από την άλλη μεριά οι προδότες ,συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς και Ιταλούς με πρωτοπόρους τον Γ., τον Κ. ,και τον Κ., και άλλους
.Όταν εγκαταστάθηκε το αρχηγείο στα Μουζακατα με αρχηγό τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ Διομήδη άρχισε η συνεργασία με τους πολιτικούς του ΕΑΜ. Παίρνονται αποφάσεις γύρω από τους προδότες και γίνονται επιχειρήσεις με πολλές συλλήψεις. Μεταξύ αυτών, των Σ.Β., τον Μ.Μ. και πολλούς άλλους. Μετά την ανάκριση τους αφήναν ελεύθερους.
Εμένα όμως δεν μου άρεσε αυτό το σύστημα και το είπα στην οργάνωση. Τους είπα ότι θα πούνε από πού φεύγουν και σε ποιό σπίτι είναι το αρχηγείο (το αρχηγείο ήταν στο σπίτι μου) και θα φέρουν τους Γερμανούς όπως και έγινε .Τους έφερε ο Μ.Μ, λεηλάτησαν το σπίτι, πήραν ότι τους άρεσε και τα υπόλοιπα τα κατέστρεψαν. Μόνο που δεν έβαλαν φωτιά.
Τότε έδωσα τσίγκους στην οργάνωση και έφτιαξαν ένα καλύβι πάνω από το χωριό. Από εκεί άφησαν ελεύθερο τον Γ.Β και έφερε τους Γερμανούς και κάψανε τα Μουζακάτα.
Σ' αυτή την περίοδο φέρανε στο Αργοστόλι την χωροφυλακή που πρώτα την είχαν διώξει .Μετά από λίγο καιρό ο διοικητής της χωροφυλακής Τ., συμμαθητής του Διομήδη τον πρόδωσε στους Γερμανούς. Τον συνέλαβαν και τον έβαλαν φυλακή.
Μα σε λίγες μέρες η οργάνωση κατάφερε την απόδρασή του. Από τότε η κατάσταση άρχισε να οξύνεται ,άρχισαν οι επιχειρήσεις και ο ΕΛΑΣ έκανε επιστράτευση κατά ομάδες.
Η είσοδος του ΕΛΑΣ στο Αργοστόλι. Ο Αστραπόγιαννος (έφιππος) χαιρετάει στρατιωτικά, πίσω δεξιά (έφιππος ) ο Άμος Παμπαλόνι και πιο πίσω ( πεζός ) ο Χρίστος Καραγιάννης - Διομήδης.
Στη Σάμη με επικεφαλή τον Γεράσιμο Γρηγοράτο ή Αστραπόγιαννο, στην Κρανιά τον Ματιάτο ή Ρήγα και στην Παλική τον Ματθαίο τον Κουλουμπή με αρχηγείο πάντα στα Μουζακάτα .Αργότερα ήρθε από τη Ρούμελη ο Γεροδήμος ή Τσέλιος και ο καπετάν Φουρτούνας. Τότε ήρθε και μια συμμαχική αποστολή με έναν Εγγλέζο αξιωματικό, έναν Ελληνοκύπριο και έναν Γαλιατσάτο Κεφαλλονίτη Γαλιατσάτος αργότερα μετά τον εμφύλιο ήρθε στην Κεφαλονιά να πολιτευτεί με τον Παπανδρέου. Αυτοί όμως κάθε άλλο παρά για συνεργασία ήρθαν. Έπαιρναν τα μυστικά και οργάνωναν αντιδραστικές συμμορίες. Κοιτούσαν με πολλές προπαγάνδες να πάρουν με το μέρος τους τον Αστραπόγιανο ,να χτυπήσουν τους Ελασίτες και να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ στην Κεφαλονιά. Δεν τα κατάφεραν όμως. Λένε οτι έρχονταν σε επαφή με τους Γερμανούς και τους δοσίλογους και ενώ το ΕΑΜ είχε οργανώσει σχεδόν όλη την Κεφαλονιά ορισμένες ομάδες δοσίλογων και ρουφιάνων είχαν οπλιστεί ύστερα από επαφές με Ιταλούς και Γερμανούς. Τότε ο Αστραπόγιανος με την ομάδα, ξεκίνησε από τα Μουζακάτα για το Διγαλέτο, να πάρει από εκεί έφεδρους Ελασίτες να πάνε στα Χιονάτα να κάνουν ορισμένες συλλήψεις (τις ομάδες των Κ. και Π.).Πέσανε σε ενέδρα των ίδιων των εφέδρων Ελασιτών που είχαν περάσει στη προδοσία, με αρχηγούς τον Κ., τον Γ.Μ., τον παπά Κ. και άλλους. Σε αυτή την ενέδρα σκοτώθηκαν ο Νίκος Δελαπόρτας και ο Κώστας Φωκάς από το Τσακαρισιάνο .Από' κει και πέρα, άρχισαν να δρουν ομάδες ,τις οποίες ονόμασαν Πατριωτικές Ομάδες Κεφαλονιάς, οι ονομαζόμενες Π.Ο.Κ.
Την άλλη μέρα πιάσανε όλα τα παιδιά του Διγαλέτου που δεν θέλησαν να τους ακολουθήσουν, τους πήγαν στα Χιονάτα και τους εκτέλεσαν. Τον Μαρή Σταματελάτο, τον Πετράτο τον Ρηγάτο τον Τσούδη και άλλους .Από τότε το ΕΑΜ άρχισε να αντιμετωπίζει όχι μόνο τους Γερμανούς αλλά και τους Πυργισιάνους προδότες.
Κάναμε μια επιχείρηση στο σταβερέικο ακρωτήρι, με αποτέλεσμα να μην πιάσουμε κανέναν. Φαίνεται το μυστικό της επιχείρησης, προδόθηκε από κάποιον δικό μας Πυργισιάνο. Σε άλλη επιχείρηση μετά από λίγες μέρες, πιάσαμε τον παπά Κ., που ήταν ένας από τους αρχηγούς τους. Στο δρόμο θέλησε να φύγει και τον σκότωσαν οι συνοδοί του. Στις 23 Απρίλη 1944 τα μεσάνυχτα, μου χτύπησαν τη πόρτα του σπιτιού μου. Ήταν ένας αντάρτης Ρουμελιώτης, που ήταν σκοπός κάτω από τα Ζερβάτα. Μου λέει <<Έρχοντε Γερμανοί και να φύγετε>>. Δεν τον πίστεψα. Μετά από λίγο ξανάρχεται, μου λέει << Έρχοντε, πες μου από που να φύγω εγώ;>>. Τότε ακούω τον θόρυβο που κάνανε. τότε άρχισα να φωνάζω τους χωριανούς να φύγουνε. Πράγματι σηκώθηκαν και φύγανε όλοι για το βουνό. Ορισμένοι δεν θέλησαν να φύγουν πως δεν κάμανε τίποτα. Μόλις έγινε μέρα, οι Γερμανοί είχαν κυκλώσει το χωριό και μάζευαν όσους είχαν μείνει. Τότε άρχισαν να καίνε το χωριό, δεν άφησαν τίποτα άκαο. Και την εκκλησία του Α. Ανδρέα και αυτήν την έκαψαν. Από τους χωριανούς που είχαν συγκεντρώσει πήραν μαζί τους τέσσαρους. Τον Γιάννη Γρηγοράτο, τον Γιάννη Μουρίκη, τον Αριστομένη Μιχαλάτο και τον γιό του Πέτρο 17 χρονών. Τους βάλανε στη φυλακή στο Αργοστόλι, που σε λίγες μέρες τους εκτέλεσαν .Από τότε το χωριό σκόρπισε. Οι νεότεροι κρυβόταν και οι γέροι σκόρπισαν στα άλλα χωριά, μέχρι τον Σεπτέμβρη που οι Γερμανοί άρχισαν να φεύγουν και άφηναν στο πόδι τους Ιταλούς και Ποκίτες. Τον Ιούλιο του 1944 και συγκεκριμένα τις 20 του Άη Λιος, πληροφορηθήκαμε ότι θα γίνει μεγάλη εξερεύνηση των Γερμανών. ¨Ηταν αλήθεια. Άρχισαν από τη Σάμη και από το ακρωτήρι, βγάζοντας δια θαλάσσης στρατό. Οι Ελασίτες σκόρπισαν σε μικρές ομάδες μέσα στα δάση. Το ίδιο έκαναν και οι Μουζακάδες. Κρυφτήκαμε όλοι και γι αυτό δεν βρήκαν κανέναν. μαζί τους ήταν και Ποκίτες. Από τα χωριά που περνούσαν έπαιρναν όποιον έβρισκαν. Κάνανε πλιάτσικο, καίγανε τις στάνες τα καλύβια, πετούσαν χειροβομβίδες και όλμους μέσα στους λόγγους. Πολλοί άνθρωποι φοβούμενοι τους Γερμανούς, τρέχανε μπροστά και πολλοί έφθασαν στον Αίνο .Πολλοί από ξένες περιφέρειες σκοτώθηκαν. Η επιχείρηση κράτησε σχεδόν τρεις ημέρες, σε όλα τα βουνά της Κεφαλονιάς. Τότε οι συνεργάτες των Γερμανών πήραν θάρρος, οργανωθήκανε και έκαναν εφόδους στα χωριά. Ξυλίζανε και πλιατσικολογούσαν ότι τους άρεσε. Τότε η οργάνωση του ΕΑΜ πήρε απόφαση, να φύγουν όσοι νόμιζαν ότι κινδυνεύουν και να περάσουν στο Ξηρόμερο να πάνε σε ανταρτοκρατούμενη περιοχή. Τότε ήρτε ο αδελφός μου ο Γεράσιμος ή Αστραπόγιαννος και με βρήκε στο αλώνι που είχα το στάρι. Μου λέει ότι πάρθηκε απόφαση να φύγουν όλοι όσοι είναι στο αντάρτικο, μαζί με τις οικογένειές τους και να ετοιμαστώ κι εγώ να φύγουμε μαζί και ο άλλος μας αδελφός ο Βαγγέλης. Εγώ του λέω δεν φεύγω και ας με σκοτώσουν. Ούτε ο Βαγγέλης δέχτηκε να φύγει. Τότε φύγανε και οι γέροι μας μαζί με την αδελφή μας και πολλοί άλλοι, από κάποιο μέρος της Ερίσου. Ήρθαν δύο καΐκια από το Λεσίνι επίτηδες για να τους πάρει.
Εμείς όσοι μείναμε σύνολο 11, γίναμε ομάδα και κρυβόμαστε στη περιφέρεια Μουζακάτων, έως τη μέρα που έφυγαν οι Γερμανοί. Στο διάστημα αυτό μας έγιναν πολλά μπλόκα ιδίως από τους Πυργισάνους με αρχηγό τον Κ.Π. από το Κατάραχο. Η άλλη συμμορία από την Πύλαρο με αρχηγό τον Φ.Α.ή Γ., ένα κλεφταρά με πολύ βαρύ παρελθόν και προστατευόμενο των Γερμανών, αλλά πιο πάνω από τη Σάμη δεν έκανε γιατί φοβότανε τον Αστραπόγιαννο.
Τα δύο καΐκια που πήραν τους αντάρτες από την Έρισο, ξημερωθήκανε στο Λεσίνι του Ξηρομέρου. Το πρώτο καίκι που έφυγε πήρε όλο αντάρτες. Το δεύτερο τις οικογένειες. Φτάνοντας το πρώτο με το όνομα Άγιος Δημήτριος και αρχίζοντας να ξεφορτώνει, άρχισε να χτυπιέται από τους Γερμανούς, που είχαν κάνει ενέδρα. Ασφαλώς προδοσία. Το δεύτερο καίκι πήρε χαμπάρι τα γεγονότα και άλλαξε γραμμή.
Από το πρώτο καίκι σκοτώθηκαν μερικοί και από αυτούς ήταν από τα Μουζακάτα ο Σπύρος Γρηγοράτος αντάρτης ,ο Μιχάλης Μινέτος από το Επανοχώρι και άλλοι που δεν θυμάμαι τα ονόματά τους.
Στις 22 Σεπτέμβρη του 1944 οι Γερμανοί ενοίκησαν τους Ιταλούς και σκότωσαν 9 χιλιάδες στα Φραγκάτα και Τουργιανάτα. Όσοι από αυτούς μπόρεσαν κρυβόντουσαν στα διάφορα χωριά με πολιτικά ρούχα. Με όλο που ήταν πρώτα κατακτητές οι χωριάτες τους περιθάλψανε και πολλοί άλλοι παραδόθηκαν στους Γερμανούς, μέσα από μια αμνησία που δημοσιεύσανε. Μέσα σε αυτούς που κρυβότανε ήταν και ο λοχαγός του Πυροβολικού της Μεραρχίας Άκουι, Παμπαλόνι. Ήταν αυτός που έδωσε την εντολή και χτύπησαν τους Γερμανούς μέσα στις τορπιλάκατους, που έρχονταν από το Ληξούρι για να καταλάβουν το Αργοστόλι .Σύνολο έως 500 Γερμανοί, που ήταν μόνο στο Ληξούρι. Όταν οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν με τους Εγγλέζους, οι Γερμανοί αυτό το θεώρησαν προδοσία, γι αυτό οι Γερμανοί σκότωσαν 9 χιλιάδες από Ιταλούς και γιατί βούλιαξαν τις τορπιλάκατους με τους Γερμανούς. Οι Γερμανοί έδωσαν σήμα και ήλθαν ενισχύσεις από τη άλλη Ελλάδα, μαζί με αεροπορία, τα ονομαζόμενα στούκας, καθέτου εφορμήσεως και νικήσανε τους Ιταλούς.
Στις μάχες αυτές πήραν μέρος και αντάρτες του ΕΛΑΣ, διότι μετά την συνθηκολόγηση των Ιταλών με τους Εγγλέζους, γύριζαν τα χωριά οι Ιταλοί και μας έλεγαν αδέλφια και όσοι θέλουμε να πάρουμε όπλα κατά των Γερμανών. Στις μάχες των Γερμανών με τους Ιταλούς, σκοτώθηκαν και ορισμένοι Κεφαλονίτες. Ένας από αυτούς ήταν και ο Γεράσιμος Θεοφυλάτος από τα Γριζάτα, που μετά από λίγες μέρες, σκότωσαν και τον αδελφό του Χρίστο, που είχε κατέβει από το χωριό στη Σάμη.
Ο λοχός Παμπαλόνι τραυματίστηκε, αλλά κατόρθωσε να φύγει και να σωθεί. Τον έκρυψε η οργάνωση μέχρι που έγινε καλά και μετά έφυγε με άλλους αντάρτες στο Ξηρόμερο.
Γύρισε μετά στην Κεφαλονιά, όταν είχαν φύγει οι Γερμανοί, συγκέντρωσε όσους Ιταλούς είχαν μείνει ( στο νησί ) και σε λίγες μέρες, έφυγαν για την Ιταλία, που τον τίμησε και έφτασε μέχρι αντιστράτηγος.
Όταν μάθαμε ότι έφυγαν οι Γερμανοί και στην Σάμη άφησαν τους Ποκίτες, το πλείστο όλο Πυργησιάνοι, με αρχηγό τον Α.Χ. ,και μερικούς Ιταλούς που είχαν δηλώσει υποταγεί στους Γερμανούς, που είχαν φυλάκιο στον κάβο που είναι το Φανάρι, πήραμε απόφαση να κατέβουμε στη Σάμη, να την καταλάβουμε και να αφοπλίσουμε τους Ποκίτες.
Έγινε κύκλωση της Σάμης και ο Αστραπόγιανος έστειλε σύνδεσμο στους Ποκίτες να παραδοθούν. Στο άκουσμα αυτό δεν πρόβαλαν καμιά αντίσταση και παραδόθηκαν. Τότε στείλαμε σήμα στο Ξηρόμερο να 'ρθουν ενισχύσεις για να καταλάβουμε και την υπόλοιπη Κεφαλονιά και ειδικά το Αργοστόλι, που η φυλακή ήταν γεμάτη δικά μας παιδιά.
Το βράδυ κατά το σούρουπο της ίδιας μέρας, φανήκανε οι προβολείς από τρία αυτοκίνητα, στο δρόμο Πυλάρου - Σάμης.
Νομίσαμε ότι ήταν ο Φ.Α. από την Πύλαρο. Τότε ο Αστραπόγιαννος μαζί με τον Π.Φ. από την Σάμη, φασίστα και συνεργάτη των Γερμανών, πάνε για συνάντηση του Φ. Α. Τριακόσια μέτρα περίπου από τη Σάμη, ακούω τον Αστραπόγιαννο και τον Π.Φ. να φωνάζουν. << Φ.....Φ. σταμάτα >>.Τα αυτοκίνητα όμως ήταν Γερμανικά. Είχαν ξεμείνει ορισμένοι Γερμανοί στην Έρισο και ερχόντανε να φύγουν από τη Σάμη Αστραπόγιαννος βλέποντας ότι είναι Γερμανοί, ρίχνει μια ριπή με το αυτόματο και σκοτόνωντε τρεις Γερμανοί. Ύστερα από μικρή μάχη που έγινε εκεί, οι Γερμανοί γύρισαν τα αυτοκίνητα και έφυγαν από τον ίδιο δρόμο, παίρνοντας και τους νεκρούς τους. Οι Γερμανοί αυτοί έφυγαν μέσω Λευκάδας. Λέγανε πως τους βομβάρδισε κάποιο αεροπλάνο εγγλέζικο.
Μετά από αυτά ο Αστραπόγιαννος, πήγε στον κάβο στο φανάρι και είπε στους Ιταλούς ότι κατέλαβε τη Σάμη και να παραδοθούν. Αυτοί δεν πρόβαλαν καμία αντίσταση και παραδόθηκαν. Οι Ποκίτες τώρα συσπειρώθηκαν στο Αργοστόλι και αποφάσισαν να κάνουν επιχείρηση να καταλάβουν τη Σάμη. Το απόγευμα ήρτε πληροφορία ότι έρχονται Ποκίτες από το Αργοστόλι. Φτάνοντας αυτοί κοντά στα Χαλιωτάτα, τους βαράει ο Αστραπόγιαννος με όλμους από τον λόφο των Αγίων Θεοδώρων. Φοβηθήκανε, διαλυθήκανε και έφυγαν όλοι. Την άλλη μέρα όταν ξυπνήσανε οι Σαμικοί, βλέπουν πάνω στην παραλία, αντάρτες να κοιμούνται μέσα στις κάπες τους.(σ. π.β. είχαν έρθει από το Ξηρόμερο). Αρχηγός τους ο Διομήδης ή Χρίστος Καραγιάννης. Τότε ο Αστραπόγιαννος με τον Διομήδη κάλεσαν τον Π. Φ., που ήταν παράγων της αντίδρασης και τον Ειρηνοδίκη και τους είπαν να στείλουν σύνδεσμο στο Αργοστόλι στον Νομάρχη και στους δικαστικούς, να αφοπλίσουν τους Ποκίτες και τους χωροφύλακες, και να παραδώσουν το Αργοστόλι. Ύστερα από συνάντηση του Νομάρχη με τους αρχηγούς του ΕΑΜ, αποφασίστηκε να παραδώσουν το Αργοστόλι. Η συμφωνία ήταν να παραδώσουν οι Ποκίτες τα όπλα χωρίς να τους πειράξουμε. Ο νομάρχης θα επέστρεφε στο Αργοστόλι μαζί με τους ελασίτες σαν όμηρος, μη γίνει τίποτα από τους Ποκίτες.
Το πρωί ξεκίνησε η φάλαγγα με τα πόδια από τη Σάμη για το Αργοστόλι. Μπροστά ήταν το αυτοκίνητο με τον νομάρχη κι εγώ μαζί μέσα, με εντολή αν προκύψει κάτι να τον σκοτώσω. Από πίσω έρχονται ο Διομήδης και ο Αστραπόγιαννος καβάλα σε δυο άλογα και πίσωθε οι Ελασίτες. Το απόγευμα φτάσαμε στην πλατεία Βαλλιάνου στο Αργοστόλι. Μαζί μας ήταν και ο Παμπαλόνι, που είχε έρτει μαζί με τους αντάρτες από το Ξηρόμερο.Ο Αστραπόγιαννος έδωσε εντολή να ανοίξουν οι φυλακές και να βγουν έξω όλοι οι Εαμίτες, χωρίς διατυπώσεις.
Από το μπαλκόνι του δικαστικού μεγάρου, ο Διομήδης, άρχισε να βγάζει λόγο......>>
Στη Σάμη με επικεφαλή τον Γεράσιμο Γρηγοράτο ή Αστραπόγιαννο, στην Κρανιά τον Ματιάτο ή Ρήγα και στην Παλική τον Ματθαίο τον Κουλουμπή με αρχηγείο πάντα στα Μουζακάτα .Αργότερα ήρθε από τη Ρούμελη ο Γεροδήμος ή Τσέλιος και ο καπετάν Φουρτούνας. Τότε ήρθε και μια συμμαχική αποστολή με έναν Εγγλέζο αξιωματικό, έναν Ελληνοκύπριο και έναν Γαλιατσάτο Κεφαλλονίτη Γαλιατσάτος αργότερα μετά τον εμφύλιο ήρθε στην Κεφαλονιά να πολιτευτεί με τον Παπανδρέου. Αυτοί όμως κάθε άλλο παρά για συνεργασία ήρθαν. Έπαιρναν τα μυστικά και οργάνωναν αντιδραστικές συμμορίες. Κοιτούσαν με πολλές προπαγάνδες να πάρουν με το μέρος τους τον Αστραπόγιανο ,να χτυπήσουν τους Ελασίτες και να διαλυθεί ο ΕΛΑΣ στην Κεφαλονιά. Δεν τα κατάφεραν όμως. Λένε οτι έρχονταν σε επαφή με τους Γερμανούς και τους δοσίλογους και ενώ το ΕΑΜ είχε οργανώσει σχεδόν όλη την Κεφαλονιά ορισμένες ομάδες δοσίλογων και ρουφιάνων είχαν οπλιστεί ύστερα από επαφές με Ιταλούς και Γερμανούς. Τότε ο Αστραπόγιανος με την ομάδα, ξεκίνησε από τα Μουζακάτα για το Διγαλέτο, να πάρει από εκεί έφεδρους Ελασίτες να πάνε στα Χιονάτα να κάνουν ορισμένες συλλήψεις (τις ομάδες των Κ. και Π.).Πέσανε σε ενέδρα των ίδιων των εφέδρων Ελασιτών που είχαν περάσει στη προδοσία, με αρχηγούς τον Κ., τον Γ.Μ., τον παπά Κ. και άλλους. Σε αυτή την ενέδρα σκοτώθηκαν ο Νίκος Δελαπόρτας και ο Κώστας Φωκάς από το Τσακαρισιάνο .Από' κει και πέρα, άρχισαν να δρουν ομάδες ,τις οποίες ονόμασαν Πατριωτικές Ομάδες Κεφαλονιάς, οι ονομαζόμενες Π.Ο.Κ.
Την άλλη μέρα πιάσανε όλα τα παιδιά του Διγαλέτου που δεν θέλησαν να τους ακολουθήσουν, τους πήγαν στα Χιονάτα και τους εκτέλεσαν. Τον Μαρή Σταματελάτο, τον Πετράτο τον Ρηγάτο τον Τσούδη και άλλους .Από τότε το ΕΑΜ άρχισε να αντιμετωπίζει όχι μόνο τους Γερμανούς αλλά και τους Πυργισιάνους προδότες.
Κάναμε μια επιχείρηση στο σταβερέικο ακρωτήρι, με αποτέλεσμα να μην πιάσουμε κανέναν. Φαίνεται το μυστικό της επιχείρησης, προδόθηκε από κάποιον δικό μας Πυργισιάνο. Σε άλλη επιχείρηση μετά από λίγες μέρες, πιάσαμε τον παπά Κ., που ήταν ένας από τους αρχηγούς τους. Στο δρόμο θέλησε να φύγει και τον σκότωσαν οι συνοδοί του. Στις 23 Απρίλη 1944 τα μεσάνυχτα, μου χτύπησαν τη πόρτα του σπιτιού μου. Ήταν ένας αντάρτης Ρουμελιώτης, που ήταν σκοπός κάτω από τα Ζερβάτα. Μου λέει <<Έρχοντε Γερμανοί και να φύγετε>>. Δεν τον πίστεψα. Μετά από λίγο ξανάρχεται, μου λέει << Έρχοντε, πες μου από που να φύγω εγώ;>>. Τότε ακούω τον θόρυβο που κάνανε. τότε άρχισα να φωνάζω τους χωριανούς να φύγουνε. Πράγματι σηκώθηκαν και φύγανε όλοι για το βουνό. Ορισμένοι δεν θέλησαν να φύγουν πως δεν κάμανε τίποτα. Μόλις έγινε μέρα, οι Γερμανοί είχαν κυκλώσει το χωριό και μάζευαν όσους είχαν μείνει. Τότε άρχισαν να καίνε το χωριό, δεν άφησαν τίποτα άκαο. Και την εκκλησία του Α. Ανδρέα και αυτήν την έκαψαν. Από τους χωριανούς που είχαν συγκεντρώσει πήραν μαζί τους τέσσαρους. Τον Γιάννη Γρηγοράτο, τον Γιάννη Μουρίκη, τον Αριστομένη Μιχαλάτο και τον γιό του Πέτρο 17 χρονών. Τους βάλανε στη φυλακή στο Αργοστόλι, που σε λίγες μέρες τους εκτέλεσαν .Από τότε το χωριό σκόρπισε. Οι νεότεροι κρυβόταν και οι γέροι σκόρπισαν στα άλλα χωριά, μέχρι τον Σεπτέμβρη που οι Γερμανοί άρχισαν να φεύγουν και άφηναν στο πόδι τους Ιταλούς και Ποκίτες. Τον Ιούλιο του 1944 και συγκεκριμένα τις 20 του Άη Λιος, πληροφορηθήκαμε ότι θα γίνει μεγάλη εξερεύνηση των Γερμανών. ¨Ηταν αλήθεια. Άρχισαν από τη Σάμη και από το ακρωτήρι, βγάζοντας δια θαλάσσης στρατό. Οι Ελασίτες σκόρπισαν σε μικρές ομάδες μέσα στα δάση. Το ίδιο έκαναν και οι Μουζακάδες. Κρυφτήκαμε όλοι και γι αυτό δεν βρήκαν κανέναν. μαζί τους ήταν και Ποκίτες. Από τα χωριά που περνούσαν έπαιρναν όποιον έβρισκαν. Κάνανε πλιάτσικο, καίγανε τις στάνες τα καλύβια, πετούσαν χειροβομβίδες και όλμους μέσα στους λόγγους. Πολλοί άνθρωποι φοβούμενοι τους Γερμανούς, τρέχανε μπροστά και πολλοί έφθασαν στον Αίνο .Πολλοί από ξένες περιφέρειες σκοτώθηκαν. Η επιχείρηση κράτησε σχεδόν τρεις ημέρες, σε όλα τα βουνά της Κεφαλονιάς. Τότε οι συνεργάτες των Γερμανών πήραν θάρρος, οργανωθήκανε και έκαναν εφόδους στα χωριά. Ξυλίζανε και πλιατσικολογούσαν ότι τους άρεσε. Τότε η οργάνωση του ΕΑΜ πήρε απόφαση, να φύγουν όσοι νόμιζαν ότι κινδυνεύουν και να περάσουν στο Ξηρόμερο να πάνε σε ανταρτοκρατούμενη περιοχή. Τότε ήρτε ο αδελφός μου ο Γεράσιμος ή Αστραπόγιαννος και με βρήκε στο αλώνι που είχα το στάρι. Μου λέει ότι πάρθηκε απόφαση να φύγουν όλοι όσοι είναι στο αντάρτικο, μαζί με τις οικογένειές τους και να ετοιμαστώ κι εγώ να φύγουμε μαζί και ο άλλος μας αδελφός ο Βαγγέλης. Εγώ του λέω δεν φεύγω και ας με σκοτώσουν. Ούτε ο Βαγγέλης δέχτηκε να φύγει. Τότε φύγανε και οι γέροι μας μαζί με την αδελφή μας και πολλοί άλλοι, από κάποιο μέρος της Ερίσου. Ήρθαν δύο καΐκια από το Λεσίνι επίτηδες για να τους πάρει.
Εμείς όσοι μείναμε σύνολο 11, γίναμε ομάδα και κρυβόμαστε στη περιφέρεια Μουζακάτων, έως τη μέρα που έφυγαν οι Γερμανοί. Στο διάστημα αυτό μας έγιναν πολλά μπλόκα ιδίως από τους Πυργισάνους με αρχηγό τον Κ.Π. από το Κατάραχο. Η άλλη συμμορία από την Πύλαρο με αρχηγό τον Φ.Α.ή Γ., ένα κλεφταρά με πολύ βαρύ παρελθόν και προστατευόμενο των Γερμανών, αλλά πιο πάνω από τη Σάμη δεν έκανε γιατί φοβότανε τον Αστραπόγιαννο.
Τα δύο καΐκια που πήραν τους αντάρτες από την Έρισο, ξημερωθήκανε στο Λεσίνι του Ξηρομέρου. Το πρώτο καίκι που έφυγε πήρε όλο αντάρτες. Το δεύτερο τις οικογένειες. Φτάνοντας το πρώτο με το όνομα Άγιος Δημήτριος και αρχίζοντας να ξεφορτώνει, άρχισε να χτυπιέται από τους Γερμανούς, που είχαν κάνει ενέδρα. Ασφαλώς προδοσία. Το δεύτερο καίκι πήρε χαμπάρι τα γεγονότα και άλλαξε γραμμή.
Από το πρώτο καίκι σκοτώθηκαν μερικοί και από αυτούς ήταν από τα Μουζακάτα ο Σπύρος Γρηγοράτος αντάρτης ,ο Μιχάλης Μινέτος από το Επανοχώρι και άλλοι που δεν θυμάμαι τα ονόματά τους.
Στις 22 Σεπτέμβρη του 1944 οι Γερμανοί ενοίκησαν τους Ιταλούς και σκότωσαν 9 χιλιάδες στα Φραγκάτα και Τουργιανάτα. Όσοι από αυτούς μπόρεσαν κρυβόντουσαν στα διάφορα χωριά με πολιτικά ρούχα. Με όλο που ήταν πρώτα κατακτητές οι χωριάτες τους περιθάλψανε και πολλοί άλλοι παραδόθηκαν στους Γερμανούς, μέσα από μια αμνησία που δημοσιεύσανε. Μέσα σε αυτούς που κρυβότανε ήταν και ο λοχαγός του Πυροβολικού της Μεραρχίας Άκουι, Παμπαλόνι. Ήταν αυτός που έδωσε την εντολή και χτύπησαν τους Γερμανούς μέσα στις τορπιλάκατους, που έρχονταν από το Ληξούρι για να καταλάβουν το Αργοστόλι .Σύνολο έως 500 Γερμανοί, που ήταν μόνο στο Ληξούρι. Όταν οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν με τους Εγγλέζους, οι Γερμανοί αυτό το θεώρησαν προδοσία, γι αυτό οι Γερμανοί σκότωσαν 9 χιλιάδες από Ιταλούς και γιατί βούλιαξαν τις τορπιλάκατους με τους Γερμανούς. Οι Γερμανοί έδωσαν σήμα και ήλθαν ενισχύσεις από τη άλλη Ελλάδα, μαζί με αεροπορία, τα ονομαζόμενα στούκας, καθέτου εφορμήσεως και νικήσανε τους Ιταλούς.
Στις μάχες αυτές πήραν μέρος και αντάρτες του ΕΛΑΣ, διότι μετά την συνθηκολόγηση των Ιταλών με τους Εγγλέζους, γύριζαν τα χωριά οι Ιταλοί και μας έλεγαν αδέλφια και όσοι θέλουμε να πάρουμε όπλα κατά των Γερμανών. Στις μάχες των Γερμανών με τους Ιταλούς, σκοτώθηκαν και ορισμένοι Κεφαλονίτες. Ένας από αυτούς ήταν και ο Γεράσιμος Θεοφυλάτος από τα Γριζάτα, που μετά από λίγες μέρες, σκότωσαν και τον αδελφό του Χρίστο, που είχε κατέβει από το χωριό στη Σάμη.
Ο λοχός Παμπαλόνι τραυματίστηκε, αλλά κατόρθωσε να φύγει και να σωθεί. Τον έκρυψε η οργάνωση μέχρι που έγινε καλά και μετά έφυγε με άλλους αντάρτες στο Ξηρόμερο.
Γύρισε μετά στην Κεφαλονιά, όταν είχαν φύγει οι Γερμανοί, συγκέντρωσε όσους Ιταλούς είχαν μείνει ( στο νησί ) και σε λίγες μέρες, έφυγαν για την Ιταλία, που τον τίμησε και έφτασε μέχρι αντιστράτηγος.
Όταν μάθαμε ότι έφυγαν οι Γερμανοί και στην Σάμη άφησαν τους Ποκίτες, το πλείστο όλο Πυργησιάνοι, με αρχηγό τον Α.Χ. ,και μερικούς Ιταλούς που είχαν δηλώσει υποταγεί στους Γερμανούς, που είχαν φυλάκιο στον κάβο που είναι το Φανάρι, πήραμε απόφαση να κατέβουμε στη Σάμη, να την καταλάβουμε και να αφοπλίσουμε τους Ποκίτες.
Έγινε κύκλωση της Σάμης και ο Αστραπόγιανος έστειλε σύνδεσμο στους Ποκίτες να παραδοθούν. Στο άκουσμα αυτό δεν πρόβαλαν καμιά αντίσταση και παραδόθηκαν. Τότε στείλαμε σήμα στο Ξηρόμερο να 'ρθουν ενισχύσεις για να καταλάβουμε και την υπόλοιπη Κεφαλονιά και ειδικά το Αργοστόλι, που η φυλακή ήταν γεμάτη δικά μας παιδιά.
Το βράδυ κατά το σούρουπο της ίδιας μέρας, φανήκανε οι προβολείς από τρία αυτοκίνητα, στο δρόμο Πυλάρου - Σάμης.
Νομίσαμε ότι ήταν ο Φ.Α. από την Πύλαρο. Τότε ο Αστραπόγιαννος μαζί με τον Π.Φ. από την Σάμη, φασίστα και συνεργάτη των Γερμανών, πάνε για συνάντηση του Φ. Α. Τριακόσια μέτρα περίπου από τη Σάμη, ακούω τον Αστραπόγιαννο και τον Π.Φ. να φωνάζουν. << Φ.....Φ. σταμάτα >>.Τα αυτοκίνητα όμως ήταν Γερμανικά. Είχαν ξεμείνει ορισμένοι Γερμανοί στην Έρισο και ερχόντανε να φύγουν από τη Σάμη Αστραπόγιαννος βλέποντας ότι είναι Γερμανοί, ρίχνει μια ριπή με το αυτόματο και σκοτόνωντε τρεις Γερμανοί. Ύστερα από μικρή μάχη που έγινε εκεί, οι Γερμανοί γύρισαν τα αυτοκίνητα και έφυγαν από τον ίδιο δρόμο, παίρνοντας και τους νεκρούς τους. Οι Γερμανοί αυτοί έφυγαν μέσω Λευκάδας. Λέγανε πως τους βομβάρδισε κάποιο αεροπλάνο εγγλέζικο.
Μετά από αυτά ο Αστραπόγιαννος, πήγε στον κάβο στο φανάρι και είπε στους Ιταλούς ότι κατέλαβε τη Σάμη και να παραδοθούν. Αυτοί δεν πρόβαλαν καμία αντίσταση και παραδόθηκαν. Οι Ποκίτες τώρα συσπειρώθηκαν στο Αργοστόλι και αποφάσισαν να κάνουν επιχείρηση να καταλάβουν τη Σάμη. Το απόγευμα ήρτε πληροφορία ότι έρχονται Ποκίτες από το Αργοστόλι. Φτάνοντας αυτοί κοντά στα Χαλιωτάτα, τους βαράει ο Αστραπόγιαννος με όλμους από τον λόφο των Αγίων Θεοδώρων. Φοβηθήκανε, διαλυθήκανε και έφυγαν όλοι. Την άλλη μέρα όταν ξυπνήσανε οι Σαμικοί, βλέπουν πάνω στην παραλία, αντάρτες να κοιμούνται μέσα στις κάπες τους.(σ. π.β. είχαν έρθει από το Ξηρόμερο). Αρχηγός τους ο Διομήδης ή Χρίστος Καραγιάννης. Τότε ο Αστραπόγιαννος με τον Διομήδη κάλεσαν τον Π. Φ., που ήταν παράγων της αντίδρασης και τον Ειρηνοδίκη και τους είπαν να στείλουν σύνδεσμο στο Αργοστόλι στον Νομάρχη και στους δικαστικούς, να αφοπλίσουν τους Ποκίτες και τους χωροφύλακες, και να παραδώσουν το Αργοστόλι. Ύστερα από συνάντηση του Νομάρχη με τους αρχηγούς του ΕΑΜ, αποφασίστηκε να παραδώσουν το Αργοστόλι. Η συμφωνία ήταν να παραδώσουν οι Ποκίτες τα όπλα χωρίς να τους πειράξουμε. Ο νομάρχης θα επέστρεφε στο Αργοστόλι μαζί με τους ελασίτες σαν όμηρος, μη γίνει τίποτα από τους Ποκίτες.
Το πρωί ξεκίνησε η φάλαγγα με τα πόδια από τη Σάμη για το Αργοστόλι. Μπροστά ήταν το αυτοκίνητο με τον νομάρχη κι εγώ μαζί μέσα, με εντολή αν προκύψει κάτι να τον σκοτώσω. Από πίσω έρχονται ο Διομήδης και ο Αστραπόγιαννος καβάλα σε δυο άλογα και πίσωθε οι Ελασίτες. Το απόγευμα φτάσαμε στην πλατεία Βαλλιάνου στο Αργοστόλι. Μαζί μας ήταν και ο Παμπαλόνι, που είχε έρτει μαζί με τους αντάρτες από το Ξηρόμερο.Ο Αστραπόγιαννος έδωσε εντολή να ανοίξουν οι φυλακές και να βγουν έξω όλοι οι Εαμίτες, χωρίς διατυπώσεις.
Από το μπαλκόνι του δικαστικού μεγάρου, ο Διομήδης, άρχισε να βγάζει λόγο......>>
Στο Δικαστικό Μέγαρο Αργοστολίου. Δεξιά (με τον σταυρό) ο Αστραπόγιαννος και δεξιά του ( πάλι με τον σταυρό ), ο Άμος Παμπαλόνι.
