Σήμερα η ανθρωπότητα συνεχίζει να αντιμετωπίζει οξύτατα προβλήματα στο διατροφικό τομέα, ιδιαίτερα από την άνιση κατανομή των τροφίμων μεταξύ του πλούσιου Βορρά και του φτωχού Νότου. Στις αναπτυσσόμενες νότιες χώρες της Αφρικής, Ασίας και Αμερικής περίπου 700 εκατομμύρια άνθρωποι, δεν παίρνουν αρκετή τροφή ούτε το απαραίτητο ποσό θερμίδων για μια κανονική ζωή, ώστε να αποτραπούν η καθυστέρηση ανάπτυξης και ο θάνατος. Αντίθετα στις αναπτυγμένες χώρες υπάρχουν σοβαρά προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνο, ασθένειες που αποδίδονται στην υπερβολική λήψη τροφής ή το μη υγιεινό τρόπο διατροφής που έχει επικρατήσει σήμερα στους καταναλωτές. Έτσι, αντί να γιορτάζουμε την αφθονία και την ποικιλία των αγαθών που μας προσφέρει ο πλανήτης μας, αναλωνόμαστε σε συζητήσεις για το πώς θα καταπολεμήσουμε τις σύγχρονες επιδημίες του υποσιτισμού και της παχυσαρκίας που μαστίζουν την ανθρωπότητα. Σχήμα οξύμωρο αλλά και πραγματικό.
Αναμφισβήτητα, η σημερινή εντατικοποίηση του πρωτογενούς τομέα της παραγωγής γεωργικών προϊόντων ζωικής και φυτικής προέλευσης, η ραγδαία ανάπτυξη τεχνολογιών μεταποίησης και συντήρησης τροφίμων και η υπερκατανάλωση «βιομηχανοποιημένων τροφίμων» δημιούργησαν νέα πρότυπα διατροφής διαφοροποιώντας σημαντικά τις διατροφικές μας συνήθειες.
Τα τελευταία χρόνια αποκαλύφθηκαν διατροφικές κρίσεις «των τρελών αγελάδων», «των διοξινών», «των βαρέων μετάλλων σε τρόφιμα» που είχαν ως αποτέλεσμα την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών πάνω σε θέματα ποιότητας ασφάλειας και υγιεινής των τροφίμων που καταναλώνονται και του τρόπου αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν.
Ποιος αλήθεια ευθύνεται για την μόλυνση του εδάφους, των ζωοτροφών και των τροφίμων ; Οι αγρότες, η χημική βιομηχανία, η κρατική διοίκηση, ή οι καταναλωτές ; Σύμφωνα με τον καθ. Urlich Beck, η προσπάθεια διαμόρφωσης οικονομιών κλίμακας ως υποχρεωτικού εργαλείου για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στην διεθνή αγορά, φαίνεται να αγνοεί την υγεία των καταναλωτών. Φαίνεται να μην υπηρετεί ούτε την ποιότητα των τροφίμων αλλά ούτε και την διατήρηση προσιτών τιμών στους καταναλωτές και ικανοποιητικό εισόδημα στους παραγωγούς ενώ παράλληλα αντιστρατεύεται και το περιβάλλον όπως προκύπτει από την επέκταση των μεταλλαγμένων.
Στη Λευκή Βίβλο για την ασφάλεια των τροφίμων (12.1.2000) αναφέρεται ότι «Μια επιτυχημένη πολιτική τροφίμων απαιτεί την ιχνηλασιμότητα ή ανιχνευσιμότητα των τροφίμων, των ζωοτροφών των συστατικών τους». Όταν αυτό που εξετάζεται είναι προϊόν, η ιχνηλασιμότητα σχετίζεται τόσο με την προέλευση των πρώτων υλών (παραγωγός), το ιστορικό της κατεργασίας (βιομηχανία) όσο και τη διανομή και την θέση του προϊόντος μετά την παράδοση (λιανεμπόριο – καταναλωτής). Η τροφή είναι κάτι παραπάνω από ένα προϊόν. Είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Καθίσταται σαφές λοιπόν ότι, η ανάγκη των καταναλωτών για ποιοτικά τρόφιμα και των παραγωγών για διαφοροποίηση σύμφωνα με τον τόπο και την καλλιεργητική μέθοδο, χρειάζεται ένα σύστημα που βασίζεται στις μικρές επιχειρήσεις που στηρίζουν την βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά τους πάνω στην ποιότητα και στην ασφάλεια των ντόπιων τροφίμων. Χρειάζεται αλλαγή κατεύθυνσης της γενικότερης στρατηγικής για την ντόπια αγροτική παραγωγή που μπορεί να διασφαλίσει την ποιότητα που απαιτείται και να αναγεννηθεί η ύπαιθρος διατηρώντας τον αγροτικό πληθυσμό. Βασικές αλλαγές στο μοντέλο γεωργίας που διασφαλίζουν αξιοπρεπές εισόδημα για τους αγρότες με ταυτόχρονη προστασία του καταναλωτή και του περιβάλλοντος δεν συνδέονται κατ’ ανάγκη με ακριβά προϊόντα, εφόσον υπάρχει σχέδιο ενίσχυσης της ποιοτικής παραδοσιακής γεωργοκτηνοτροφίας.
Με την απλή εφαρμογή ενός συστήματος ιχνηλασιμότητας είναι σίγουρο ότι οι διατροφικές κρίσεις όπως και άλλα μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας και σημασίας προβλήματα μπορούν να αντιμετωπισθούν έγκαιρα και αποτελεσματικά με τις μικρότερες δυνατές συνέπειες κυρίως για την υγεία του καταναλωτή αλλά και για την εικόνα της βιομηχανίας τροφίμων. Παράλληλα επομένως με την ενίσχυση τόσο των κρατικών ελεγκτικών μηχανισμών όσο και αυτών των ενώσεων των παραγωγών είναι αναγκαία και η προσαρμογή της πολιτικής και των διαφόρων επενδυτικών προγραμμάτων σ’ αυτό το μοντέλο.
Δρ. Σπυρίδων Α. Θεοτοκάτος |
