Κυρίες και κύριοι, φίλοι και συνάδελφοι, επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με μια μικρή και σύντομη ιστορία, αλλά αληθινή. Πριν από λίγες μέρες, ρώτησα τον Υπουργό των Οικονομικών μας, τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου, πόσο βαθιά φαίνεται να είναι η ύφεση φέτος. Μου είπε, «δεν μπορώ να σου πω, δεν ξέρω μέχρις ότου η Ανεξάρτητη Στατιστική Αρχή ανακοινώσει τα στοιχεία».
Του απάντησα: «εντάξει, αλλά σίγουρα κάποια ένδειξη, κάποια εικόνα πρέπει να έχεις». «Όχι», μου είπε, «δεν έχω». Του είπα, «τότε ρώτα τους». Μου είπε, «τους ρώτησα». «Και ποιο είναι το αποτέλεσμα;», τον ρώτησα. Μου είπε, «αποφάσισαν ότι κανείς, ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν θα ξέρει εκ των προτέρων τις στατιστικές, μέχρις ότου ανακοινωθούν επισήμως. Ούτε καν οι Υπουργοί Οικονομικών των άλλων κρατών». Και όμως, έτσι συνέβη. Περιμέναμε να δημοσιευτούν τα στοιχεία του α’ τριμήνου του 2011 της οικονομίας μας, όπως και όλοι οι άλλοι. Και λάβαμε τα στοιχεία την Παρασκευή, ταυτόχρονα με όλους τους άλλους στον υπόλοιπο κόσμο.
Όντως πλέον, έχουμε μια Ανεξάρτητη Στατιστική Αρχή στην Ελλάδα. Κάποιοι θα μπορούσαν να πουν, «και λοιπόν; Έτσι δεν θα έπρεπε να είναι τα πράγματα, δεν είναι κάτι αυτονόητο;». Ναι, αλλά αντιπροσωπεύει πραγματικά μια τεράστια αλλαγή για τη χώρα μας.
Στην πραγματικότητα, ίσως να είμαστε πραγματικά πρωτοπόροι, σε σύγκριση με πολλές άλλες χώρες, ακόμα και στον ανεπτυγμένο κόσμο. Αλλά γι’ αυτό ακριβώς ονομάζω αυτό που κάνουμε εμείς εδώ, σ’ αυτή τη χώρα, «την επανάσταση του αυτονόητου».
Μπορεί να ακούγεται πολύ εύκολο, στην πραγματικότητα όμως, ήταν εξαιρετικά επώδυνο. Πέρυσι, το έλλειμμα του 2009 αναθεωρήθηκε από 6% του ΑΕΠ σε 15,4% του ΑΕΠ. Αυτό είναι επώδυνο. Η διαφάνεια είναι επώδυνη. Όμως είναι απαραίτητο, είναι προαπαιτούμενο για να ξέρουμε πού είμαστε, πού βρισκόμαστε σήμερα, για να ξεκινήσουμε το δύσκολο ταξίδι - που ήδη έχουμε ξεκινήσει - προς μια καλύτερη και πιο βιώσιμη οικονομία και κοινωνία, για να διορθώσουμε την τεράστια ζημιά που έχει γίνει.
Θεωρώ ότι αυτή η επανάσταση του αυτονόητου θέτει ως βασικό στόχο τη δημιουργία εμπιστοσύνης και την επανάκτηση της χαμένης αξιοπιστίας. Να δημιουργηθεί η εμπιστοσύνη που χρειαζόμαστε στους θεσμούς μας, στις ικανότητές μας, στους εαυτούς μας, να επανακτήσουμε την αξιοπιστία που χάσαμε απέναντι στους εταίρους μας, τους επενδυτές μας, την αξιοπιστία που θέλουν να δουν οι πολίτες μας στους κυβερνητικούς θεσμούς.
Απόψε, λοιπόν, θα ήθελα να εστιάσω σε πέντε σημεία. Πρώτον, πού ήμασταν πριν από ένα χρόνο. Δεύτερον, γιατί βρεθήκαμε σε εκείνη την κατάσταση πέρυσι. Τρίτον, πού βρισκόμαστε σήμερα και τι έχουμε κάνει για να φτάσουμε μέχρι εδώ. Τέταρτον, πού πρέπει να πάμε. Και τέλος, πώς θα το πετύχουμε;
Πού ήμασταν πέρυσι; Όλοι ξέρουμε πού ήμασταν πέρυσι. Τεράστιο έλλειμμα, τεράστιο χρέος, τεράστιο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών πληρωμών, έλλειψη ανταγωνιστικότητας, αλλά κυρίως και πρωτίστως, το μεγαλύτερο έλλειμμα όλων, το έλλειμμα αξιοπιστίας.
Γιατί βρισκόμασταν σ’ αυτή την κατάσταση; Και αυτό είναι το δεύτερο σημείο. Η Ελλάδα είχε και έχει τεράστιο δυναμικό. Επιτρέψτε μου να αναφέρω αυτό που είπα σε μια ομιλία πριν από ένα χρόνο, απευθυνόμενος στους τραπεζίτες στη Βιέννη.
Είπα ότι η ελληνική οικονομία δεν είναι φτωχή. Ήταν μια οικονομία που έτυχε κακής διαχείρισης. Και αυτό, στην ουσία, σήμαινε ένα πολιτικό σύστημα το οποίο είχε δομηθεί πάνω σε πελατειακές σχέσεις, σε ανισότητα και αδικία. Αιχμάλωτο σε ομάδες ειδικών συμφερόντων, με ειδικά προνόμια, με μια αναποτελεσματική και γραφειοκρατική κρατική δομή, που δεν είχε διαφάνεια, αξιοκρατία και λογοδοσία.
Αυτό με τη σειρά του έδινε τη δυνατότητα διεύρυνσης της ψαλίδας, που όχι μόνο υπέσκαπτε τη δημόσια εμπιστοσύνη, αλλά ταυτόχρονα εμπόδιζε την επιχειρηματικότητα, σπαταλούσε τα χρήματα των φορολογουμένων, το χρόνο και την υπομονή των επενδυτών.
Τεράστια κόστη, για παράδειγμα, σωρεύτηκαν στα νοσοκομεία, λόγω της διαφθοράς και της έλλειψης διαφάνειας στη διαχείρισή τους. Και ένα κοινωνικό σύστημα πρόνοιας, όπου το 40% των συνολικών δαπανών υγείας και παιδείας καταβάλλεται από το προσωπικό εισόδημα του Ελληνικού λαού, όχι από το δημόσιο χρήμα. Αυτό δημιούργησε ένα κλίμα ανοχής προς τη φοροδιαφυγή και δεν ενίσχυε την ευθύνη των πολιτών.
Αυτά είπα πριν από ένα χρόνο. Ξέραμε, λοιπόν, ποια είναι τα προβλήματά μας. Και χαίρομαι που, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, έχουν πλέον κατανοήσει τις πολύ βαθιές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.
Ναι, το έλλειμμα και το χρέος είναι το μείζον φορτίο, αλλά συμβαίνει να είναι τα συμπτώματα, όχι το αίτιο. Προφανώς, πρέπει να ασχοληθούμε με τα συμπτώματα, γιατί μπορεί να είναι εξαιρετικά σοβαρά και να προκαλέσουν χάος.
Όμως, ακόμα κι αν σήμερα υπήρχε το μαγικό ραβδάκι, που θα μπορούσε να απαλύνει αυτά τα πολύ σοβαρά συμπτώματα, δηλαδή να εξαφανιστεί το έλλειμμα και το χρέος, θα εξακολουθούσαμε να είμαστε αντιμέτωποι με μια τεράστια πρόκληση: πώς θα μπορούσαμε να επιφέρουμε δομικές αλλαγές, διαρθρωτικές αλλαγές, να αλλάξουμε πρακτικές, ακόμα και στάσεις, να αλλάξουμε ολόκληρο το δημόσιο τομέα. Πώς θα μπορούσαμε να κάνουμε την οικονομία μας και βιώσιμη και ανταγωνιστική, για να μπορέσουμε να περάσουμε σε μια πράσινη και αειφόρο οικονομία, επενδύοντας στα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα.
Διαφορετικά, σε σύντομο χρονικό διάστημα, θα ήμασταν και πάλι στα βαθιά, με νέα ελλείμματα και νέα χρέη να συσσωρεύονται. Ναι, όντως, το ξέραμε, αν όχι επακριβώς, με στατιστικά στοιχεία, ξέραμε και ξέρουμε τα προβλήματά μας. Και σίγουρα, δεν πρόκειται να ανεχτούμε να συνεχίσουμε να τα κρύβουμε, γιατί αυτό ήταν έγκλημα.
Και είμαστε πολύ πιο αυτοκριτικοί, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο εκτός Ελλάδας. Γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά τι πρέπει να αλλάξουμε. Γιατί θέλουμε να αλλάξουμε.
Εμείς, στην Ελλάδα, η Κυβέρνησή μας και εγώ προσωπικά, είμαστε αποφασισμένοι να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων και να αντιμετωπίσουμε τις ευθύνες μας. Και το κάνουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Όμως, όλοι γνωρίζουμε ότι το πρόβλημα αυτό, δεν είναι μόνο ελληνικό. Και αυτό, το είπα κατ’ επανάληψη, πολύ πριν η Ιρλανδία και η Πορτογαλία λάβουν βοήθεια και αποφασίσουν να εφαρμόσουν ένα πολύ στιβαρό πρόγραμμα αλλαγής.
Όλοι βιώσαμε αυτή τη φοβερή εμπειρία, την τρομακτική εμπειρία, σαν το τρενάκι του τρόμου στο λούνα παρκ, κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης της Wall Street το 2008.
Μεγάλη νευρικότητα, μεγάλη ανησυχία για το τι θα έφερνε το αύριο. Πανικός, ακόμα και υστερία και καμία συζήτηση για το αύριο. Πώς μπορούμε να ρυθμίσουμε το χρηματοοικονομικό τομέα; Για τα αίτια της μεγάλης αποτυχίας του 2008, ποιος πληρώνει το μάρμαρο; Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε αειφόρο ανάπτυξη;
Μοιραζόμαστε μια κοινή πρόκληση. Εμείς, η ανθρωπότητα, όλοι μας, έχουμε απελευθερώσει ή έχουμε δημιουργήσει τεράστιες, εκπληκτικές δυνατότητες και ικανότητες.
Τα χρηματοοικονομικά, την πυρηνική ενέργεια, τη βιοτεχνολογία και νανοτεχνολογία, τις επικοινωνίες, την πληροφορική, μια εκπληκτική καινοτομία, έρευνα και ανθρώπινη γνώση.
Όμως, οι θεσμοί μας, εμείς, φαίνεται ότι δεν είμαστε προετοιμασμένοι να χρησιμοποιήσουμε τις τεράστιες δυνατότητές μας με σώφρονα τρόπο, ή να ασχοληθούμε με αυτό τον ταχύτατο παγκόσμιο μετασχηματισμό.
Οι Αρχαίοι Έλληνες θα αποκαλούσαν αυτό το πρόβλημα «ύβρις». Πέραν όμως της θεωρίας, στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι πολίτες μας θέλουν να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη στις ζωές τους.
Μια αίσθηση ασφάλειας, μια πραγματική διαφάνεια, με ένα σαφές κοινό σχέδιο, που θα εγγυάται σε όλους πραγματική συμμετοχή. Μια άξια δουλειά, μια καλή εκπαίδευση, μια αξιοπρεπή σύνταξη και μια αξιοσέβαστη φωνή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς ασχολούμαστε με αυτή την τεράστια, πολύπλοκη, παγκοσμιοποιημένη κοινωνία.
Είναι μια εθνική, περιφερειακή και παγκόσμια πρόκληση διακυβέρνησης για όλους μας. Έχουμε συνδέσει τις τύχες μας τόσο στενά που, για παράδειγμα, όταν το Ecofin, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφάσισαν πέρυσι να απελευθερώσουν ένα πακέτο στήριξης 750 δις, το έκαναν στις 2 το πρωί της Κυριακής, προκειμένου να στείλουν ένα θετικό μήνυμα στις αγορές στην Ιαπωνία, που θα άλλαζαν την επόμενη μέρα, τη Δευτέρα, ακριβώς τη στιγμή που θα άνοιγαν δηλαδή.
Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα της πολυπλοκότητας, την οποία αντιμετωπίζουμε. Αυτό κάνει τη δουλειά μας ακόμα πιο προκλητική και δύσκολη στην Ευρώπη, που δεν είναι κατάλληλα εξοπλισμένη για να μπορέσει να αντιμετωπίσει αντίστοιχες καταστάσεις, αν και είδαμε εκπληκτικά βήματα, ίσως πολύ πιο αργά απ’ ό,τι αντιδρούν οι αγορές, αλλά είδαμε τη δημιουργία νέων θεσμών, που έχουν βοηθήσει στην υποστήριξη της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ευρωζώνης μέσα στη δύσκολη αυτή κατάσταση - και εκτιμούμε ιδιαίτερα τα βήματα αυτά.
Είμαστε όλοι μαζί σε αυτή τη βάρκα. Μια νομισματική ένωση, χωρίς όμως μια συντονισμένη δημοσιονομική και οικονομική πολιτική. Κάτι που προσπαθούμε να διορθώσουμε αυτή τη στιγμή.
Είμαστε μαζί σε αυτό το πλοίο. Πολύ συχνά, διαβάζω τον ECONOMIST, να κάνει αυτή την κριτική σε ό,τι αφορά την Ευρώπη. Και πολλοί τίτλοι ανέφεραν την περασμένη εβδομάδα: «Πώς μπορεί να ναυαγήσει η Ευρωζώνη;», «Χρόνος λήψης αποφάσεων», «Πώς ο δογματισμός αυξάνει το κόστος της κρίσης στην Ευρωζώνη».
Όπως εμείς, η Ευρώπη, συσσωρεύουμε έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς μας, κατά βάθος και οι θεσμοί μας, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αντιμετωπίζουν έλλειμμα εμπιστοσύνης σε παγκόσμια κλίμακα.
Τρίτο σημείο, πού βρισκόμαστε σήμερα και τι έχουμε κάνει για να φτάσουμε ως εδώ. Επιτρέψτε μου να ξαναγυρίσουμε στην Ανεξάρτητη Στατιστική Αρχή.
Πριν από λίγες μέρες, η Ελληνική Στατιστική Αρχή ανακοίνωσε ότι το πρώτο τρίμηνο του 2011, το ΑΕΠ της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 0,8%, σε τριμηνιαία βάση.
Σε ετήσια βάση, η οικονομία συρρικνώθηκε - 4,8% το πρώτο τρίμηνο του 2011, σε σύγκριση με το - 7,4% του προηγούμενου τριμήνου.
Την Παρασκευή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβλεψε ότι η Ελλάδα θα επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το 2012.
Οι εξαγωγές αυξάνονται ταχύτατα: έχουμε 35% μέση αύξηση στις εξαγωγές μηνιαία, κατά τη διάρκεια του τέταρτου τριμήνου του 2010 και του πρώτου τριμήνου του 2011.
Η ανταγωνιστικότητα βελτιώνεται. Το έλλειμμα τρεχουσών πληρωμών μειώθηκε από 14% το 2009, στο 11,8% το 2010. Ο τουρισμός και η ναυτιλία, οι δύο θεμέλιοι λίθοι της ελληνικής οικονομίας, έχουν σημειώσει πολύ σταθερή άνοδο φέτος. Παρά τον υψηλότερο πληθωρισμό σε άλλες κοινοτικές χώρες και τις υψηλότερες τιμές πετρελαίου, βλέπουμε τον πληθωρισμό στην Ελλάδα να μειώνεται. Αργά αλλά σταθερά. Και όπως λέει μία ελληνική διαφήμιση: αυτό έγινε τυχαία; Δεν νομίζω.
Αυτά είναι ενθαρρυντικά σημεία, ότι η χώρα αρχίζει να βγαίνει από την ύφεση. Είναι μια πολύ σημαντική σπίθα φωτός. Και το λέμε, γιατί έχουμε καταβάλει κολοσσιαία προσπάθεια τους περασμένους μήνες και ολόκληρο το χρόνο. Ελπίζω να έχετε λίγη υπομονή για να σας αναπτύξω κάποιους από τους στόχους που πετύχαμε.
Τη μεγαλύτερη ετήσια μείωση ελλείμματος, που έχει γίνει ποτέ από μια οικονομία της Ευρωζώνης. Το έλλειμμα μειώθηκε κατά 5% του ΑΕΠ το 2010. Το πρωτογενές έλλειμμα μειώθηκε κατά 7,2% το 2010, δηλαδή από 9,8% στο 2,6%.
Οι πρωτογενείς δαπάνες μειώθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ από 47,6% το 2009, σε 44% το 2010. Τα συνολικά έσοδα αυξήθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ από 37,3% το 2009, σε 39,1% το 2010, που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε ό,τι αφορά τις περικοπές δαπανών, είχαμε μείωση των συμβάσεων ορισμένου χρόνου στο Δημόσιο κατά 38%, δηλαδή 29.500 άτομα το 2010. Σημαντική περιστολή της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, με καθαρή μείωση 82.400 ατόμων το 2010 ή 10% συνολικά.
Μείωση στα ελλείμματα των κρατικών εταιρειών κατά 20% το 2010, επιπρόσθετη μείωση 35% το α’ τρίμηνο του 2011. Στην εκπαίδευση είχαμε 1.976 σχολεία που συγχωνεύτηκαν, με καθαρή μείωση 2.000 θέσεων εκπαιδευτικών. Και παρ’ όλα αυτά, ελπίζουμε ότι θα παράσχουμε καλύτερη εκπαίδευση στα σχολεία που συγχωνεύτηκαν.
Κοινωνικές δαπάνες: συνολική μείωση 3,4 δις ευρώ, 1,5% δηλαδή του ΑΕΠ, σε συντάξεις, ιατρικά και φαρμακευτικά επιδόματα το 2010.
Βέβαια, παρ' όλη αυτή τη δημοσιονομική πειθαρχία και λιτότητα, είναι σημαντικό η οικονομία μας να επανέλθει σε σταθερό επίπεδο. Οι περικοπές από μόνες τους δεν είναι αρκετές. Αν έχουμε μόνο λιτότητα, τότε θα βαθύνει η ύφεση.
Έχουμε, λοιπόν, εφαρμόσει ένα ευρύ πρόγραμμα διαρθρωτικών αλλαγών. Επιτρέψτε μου να σας παρουσιάσω κάποιες απ’ αυτές που έλαβαν χώρα πέρυσι.
Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος, ώστε να είναι βιώσιμο για την επόμενη γενιά, που ολοκληρώθηκε πριν από το χρονοδιάγραμμα. Σύμφωνα με τις αναλογιστικές μελέτες, με τα μέτρα αυτά μειώνεται το αναλογιστικό έλλειμμα μέχρι το 2060 κατά 10% του ΑΕΠ.
Σύσταση Ανεξάρτητης Στατιστικής Αρχής, ο Πρόεδρος και η πλειοψηφία του Διοικητικού Συμβουλίου να ορίζονται από τα 4/5 του Κοινοβουλίου, καθώς και πλήρη επικύρωση των στοιχείων από την EUROSTAT.
Ενίσχυση της δημοσιονομικής διαχείρισης. Δημιουργία ενός μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου. Φορολογική μεταρρύθμιση. Εναλλακτικά συστήματα επίλυσης φορολογικών διαφορών. Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Επιβολή προστίμων 3,4 δις ευρώ το 2010, το οποίο συνιστά 182% αύξηση, σε σύγκριση με το 2009.
Εξαπλασιασμό των επιθεωρήσεων των λογιστικών ελέγχων για τους αυτοαπασχολούμενους. Επιβολή κυρώσεων για μη δηλωθέντα περιουσιακά στοιχεία, 555 σκάφη αναψυχής κατασχέθηκαν και επιβλήθηκαν 10 εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα για περιουσιακά στοιχεία σε εταιρείες offshore, το 2010.
Προετοιμασία ενός τριετούς σχεδίου καταπολέμησης της φοροδιαφυγής. Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι Δήμοι μειώθηκαν σε 325 από 1.034.
Μείωση των εκλεγμένων αξιωματούχων από 30.795 σε 16.657. Καταργήθηκαν 30.000 θέσεις εργασίας, με μείωση 50% των συμβασιούχων.
Τομέας υγείας: μέση δαπάνη, μειωμένη κατά 30% το α’ τρίμηνο του 2011, παρά την αύξηση σε ασθενείς. Δέκα νοσοκομεία συγχωνεύτηκαν το 2010, με περισσότερες συγχωνεύσεις το 2011. On line δημοσίευση όλων των κυβερνητικών δαπανών, για να έχουμε διαφάνεια. Απλούστευση των διαδικασιών ίδρυσης των νέων εταιρειών. Μια εταιρεία πλέον μπορεί να στηθεί σε μία ημέρα, αντί για 19 ημέρες που χρειάζονταν πριν.
Διαδικασίες «fast track» για επενδύσεις μεγάλης κλίμακας. Κατάργηση του περιορισμού του καμποτάζ, ώστε να ενισχυθεί ο τουρισμός της κρουαζιέρας, ένα από τα μεγαλύτερα περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδος. Απελευθέρωση των οδικών μεταφορών.
Άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Ο νέος νόμος θα ισχύσει από την 1η Ιουλίου 2011 και καλύπτει πάνω από 150 επαγγέλματα. Με το νέο αυτό νόμο, όλοι οι περιορισμοί αίρονται αυτόματα.
Πλέον, η πτώχευση είναι «ανοιχτή». Προεδρικό Διάταγμα απαιτείται μόνο, προκειμένου να διατηρηθούν κάποιοι περιορισμοί και μόνο αν μπορούν να αποδειχθούν οι σχετικοί λόγοι δημόσιου συμφέροντος.
Αναδιάρθρωση των εθνικών σιδηροδρόμων και των αστικών συγκοινωνιών, με 150 εκατομμύρια ευρώ εξοικονόμηση το 2010 και 400 εκατομμύρια ευρώ προβλεπόμενη εξοικονόμηση το 2011.
Έχουμε εισάγει ένα αξιοκρατικό σύστημα προσλήψεων για το δημόσιο τομέα και επιβάλουμε παρακολούθηση επί τη βάση των επιδόσεων, με πολύ πιο αυστηρές κυρώσεις στους δημοσίους υπαλλήλους οι οποίοι καταχρώνται τη θέση τους.
Έχουμε επιτύχει να φέρουμε όλες αυτές τις μεταρρυθμίσεις σε αξιοσημείωτα σύντομο χρονικό διάστημα, κάτω από πραγματικά απίστευτες και προκλητικές περιστάσεις, οικονομικές και πολιτικές.
Όταν οι άνθρωποι μου λένε ότι είναι ανυπόμονοι και θέλουν την αλλαγή να έρθει το γρηγορότερο, τους ζητώ να σκεφτούν πού ήμασταν πριν από 10 χρόνια, ή 5 ή ακόμα και πριν από ένα χρόνο.
Καμία άλλη ελληνική κυβέρνηση δεν μπόρεσε να προωθήσει τόσο πολλές μεταρρυθμίσεις, τόσο γρήγορα και, σίγουρα, όχι με τόσο έντονες και πολύπλοκες παγκόσμιες κρίσεις τις οποίες διερχόμαστε. Αλλά εξακολουθούμε να έχουμε πολύ δρόμο να κάνουμε.
Υπάρχει όμως και πεδίο και λόγος, για να είμαστε αισιόδοξοι. Αυτά τα πράγματα δεν έχουν απλώς συμβεί, κάθε Έλληνας έχει παίξει το ρόλο του, κάνοντας τεράστιες θυσίες τα τελευταία χρόνια. Και ξέρω ότι δεν είναι κάτι εύκολο, όμως, είναι αταλάντευτη η αποφασιστικότητά μας και θα επιμείνουμε.
Η άμεση προτεραιότητά μας είναι να διασφαλίσουμε ότι η Ελλάδα θα μπορέσει να έχει πρωτογενές πλεόνασμα και θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να επιτευχθεί. Αυτό θα είναι το σαφές σημείο ότι είμαστε σε σωστό δρόμο, για να μπορέσουμε να ασχοληθούμε με το χρέος μας.
Έχουμε εισάγει μια τελείως διαφορετική πολιτική, κάνοντας μια τομή σε σχέση με τις παλιές πρακτικές, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το κράτος, κοιτάζοντας τους πολίτες μας κατάματα, βλέποντας τους εαυτούς μας στους καθρέφτες, αναγνωρίζοντας τα λάθη του παρελθόντος και αναλαμβάνοντας τις ευθύνες μας.
Τους τελευταίους 19 μήνες, φέραμε ένα νέο πολιτικό διάλογο, στη βάση της διαφάνειας και της εντιμότητας, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πούμε στους ανθρώπους αυτό που δεν θέλουν να ακούνε.
Η εποχή που κρύβαμε τις άβολες αλήθειες κάτω από το χαλί, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Ο στόχος μας είναι να εγγυηθούμε ότι η Ελλάδα πλέον δεν θα εξαρτάται από τους πιστωτές της, ακόμα κι αν είναι οι σύμμαχοι, οι εταίροι μας και οι φίλοι.
Το επόμενο ερώτημα: πού πρέπει να πάμε, προκειμένου να έχουμε βιώσιμη ανάπτυξη. Κύρια προτεραιότητα παραμένει η μείωση του ελλείμματος και η βιώσιμη ανάπτυξη.
Γι’ αυτό και έχουμε καταρτίσει ένα εξαιρετικά φιλόδοξο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πρόγραμμα προσαρμογής 2012-2015, που περιλαμβάνει εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις, οικονομίες κλίμακας και ελαχιστοποίηση της σπατάλης στο δημόσιο τομέα, και αναδιάρθρωση του παραγωγικού μας μοντέλου.
Θα αναλάβουμε οποιαδήποτε επιπρόσθετα μέτρα είναι απαραίτητα, για να διασφαλίσουμε ότι θα πληρούμε τους πρωταρχικούς δημοσιονομικούς στόχους που θέσαμε το 2011.
Τι πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα; Κατ’ αρχάς, ένα στιβαρό τετραετές πρόγραμμα, το πρόγραμμά μας, το οποίο θα εγγυάται ότι κινούμαστε. Εφαρμογή όλων των πολιτικών και όλων των απαραίτητων μεγάλων αλλαγών στην κοινωνία μας.
Αυτό ονομάζεται τεχνικά «μεσοπρόθεσμο σχέδιο», αλλά δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια μικρή επανάσταση. Επανάσταση αναδιάρθρωσης των θεσμών μας, της κοινωνίας μας και της οικονομίας μας. Μια επανάσταση, που περνάει από τα προγράμματα λιτότητας στις διαρθρωτικές αλλαγές, στα προγράμματα για την καταπολέμηση της ανεργίας, στη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης και, σίγουρα, της ποιοτικής και πράσινης ανάπτυξης.
Στο πακέτο αυτό, επίσης, χρειαζόμαστε μια σαφή δέσμευση για την απαραίτητη υποστήριξη του προγράμματος αυτού, από τους θεσμικούς μας εταίρους. Και τέλος, πρέπει να κάνουμε καλή διαχείριση του χρέους μας.
Και συγκεκριμένα: οριστικοποιούμε τη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική μας για την περίοδο 2012-2015. Είναι η πρώτη φορά που κάνει κάτι τέτοιο η Ελλάδα, γεγονός που θα μειώσει το έλλειμμά μας κάτω από το 3% το 2014 και περίπου στο 1% του ΑΕΠ το 2015.
Αυτό θα μας επιτρέψει να δημιουργήσουμε πρωτογενές πλεόνασμα πάνω από 5% από το 2014 και μετά, θα μειώσει το χρέος και θα το κάνει βιώσιμο. Η μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική μας στρατηγική θα είναι πλήρως ποσοτικοποιημένη και όλα τα απαραίτητα μέτρα θα εκπληρωθούν.
Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες, το σχέδιο περιλαμβάνει μείωση της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα κατά 150.000 άτομα την περίοδο αυτή, ή 20% συνολική μείωση, που θα επιτευχθεί κατά κύριο λόγο με τη μη αντικατάσταση όσων βγαίνουν σε σύνταξη, αλλά επίσης και με εθελοντικές εξόδους από τον δημόσιο τομέα, όπου είναι απαραίτητο.
Ένα νέο ενιαίο μισθολόγιο στο δημόσιο τομέα, που θα ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τον ιδιωτικό τομέα, πολύ πιο δίκαιο και που επίσης θα ανταμείβει την παραγωγικότητα.
Συγχώνευση ή κλείσιμο διαφόρων κρατικών εταιρειών, που πλέον δεν εξυπηρετούν το στόχο τους. Ευθυγράμμιση, έλεγχος με τα γενικά εισοδήματα και στόχευση των κοινωνικών επιδομάτων για τους πιο ευάλωτους.
Από την πλευρά των εσόδων: επαναξιολόγηση των φοροαπαλλαγών, προκειμένου να τηρηθούν αυστηρά μόνο αυτά που είναι κοινωνικά απαραίτητα ή μπορούν να αιτιολογηθούν για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα. Το κάναμε αυτό για την τουριστική βιομηχανία, για παράδειγμα.
Κατά μέτωπο επίθεση στη φοροδιαφυγή, που είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη και ένας από τους κύριους λόγους κοινωνικής ανισότητας, δημιουργώντας μια έντονη αίσθηση στους πολίτες έλλειψης εντιμότητας και δικαιοσύνης. Σίγουρα, θέλουμε χαμηλότερο ρυθμό φορολόγησης, αλλά καταπολεμώντας τη φοροδιαφυγή.
Ταυτόχρονα, θα ανακοινώσουμε και θα προωθήσουμε τα επόμενα βήματα στο φιλόδοξο σχέδιο ιδιωτικοποίησης και τη στρατηγική διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων. Στοχεύουμε σε αύξηση των εσόδων κατά 50 δις ευρώ, που μπορεί να μειώσει κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες το δημόσιο χρέος.
Ταυτόχρονα, θα χρησιμοποιήσουμε τις ιδιωτικοποιήσεις για να ενισχύσουμε και πάλι κρίσιμους τομείς της οικονομίας και την ανάπτυξη. Θα ανακοινώσουμε εκ των προτέρων τη μείωση ή και εξάλειψη του μεριδίου του κράτους σε εταιρείες, οι οποίες είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο: τηλεπικοινωνίες, λιμάνια, διαχείριση νερού, ηλεκτρισμού, καθώς και τυχερά παιχνίδια.
Σε ό,τι αφορά την αναδιάρθρωση του χρέους. Ξέρω ότι πολλοί αναλυτές το συζητούν και πολλοί ήδη το έχουν προεξοφλήσει. Όμως, η Ελληνική Κυβέρνηση, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και άλλες χώρες της Ευρωζώνης, όλοι συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι το κόστος θα είναι πολύ μεγαλύτερο από τα εν δυνάμει οφέλη, για τους πολίτες μας, για την οικονομία μας, για το ελληνικό και ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, για τα Ασφαλιστικά Ταμεία, για όλη την Ευρωζώνη.
Συνεχίζουμε, λοιπόν, να κάνουμε αυτό που πρέπει: να δημιουργήσουμε ένα πρωτογενές πλεόνασμα, ώστε να αναπτυχθεί και πάλι η οικονομία μας, μέσω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Και να χρησιμοποιήσουμε τα περιουσιακά μας στοιχεία για να μειώσουμε το χρέος. Κάθε άλλη συζήτηση είναι απλώς παραπλανητική και εμείς αρνούμαστε να ακολουθήσουμε.
Οι μακροπρόθεσμες πολιτικές μας είναι σχεδιασμένες για να θέσουν τα θεμέλια για μια πολύ πιο δυναμική και ανταγωνιστική οικονομία, για πράσινη ανάπτυξη και για υψηλής ποιότητας προϊόντα και υπηρεσίες.
Τέλος, πώς θα το πετύχουμε; Κατ’ αρχάς, κανείς δεν θα πρέπει να αμφισβητεί την αφοσίωση και την αποφασιστικότητά μας. Μην ερμηνεύετε τις δυσκολίες ως δειλία.
Μπορεί να χρειαστούμε χρόνο για διαπραγματεύσεις, μπορεί να χρειαστεί ίσως να κάνουμε κάποιες αλλαγές σε ορισμένες από τις αρχικές μας υποθέσεις, μπορεί να χρειαζόμαστε περαιτέρω βοήθεια για να ενισχύσουμε τη Δημόσια Διοίκηση που, ποτέ στο παρελθόν, δεν έχει επιτελέσει έργο με τέτοια ταχύτητα, τόση καινοτομία, τόσο διαφορετική προσέγγιση και στάση.
Αυτό, επ’ ουδενί δεν αλλάζει την πρόθεση και την απόφασή μας για μεγάλες αλλαγές στη χώρα. Ναι, αλλάζουμε τα πάντα και το κάνουμε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου πολύ μεγάλης διεθνούς αναταραχής. Η παγκόσμια χρηματοοικονομική αγορά συνεχίζει να είναι πάρα πολύ ασταθής.
Φανταστείτε μόνο πώς θα ήσασταν στη χώρα σας, εάν καθώς κάνετε αυτή τη μικρή επανάσταση, οι αναλυτές ανά τον κόσμο, οι ειδικοί, ή και πάρα πολλοί που πρόσφατα φαίνεται να έχουν γίνει ειδικοί στα θέματα της Ελλάδας, παριστάνουν τους ποντίφικες και προβλέπουν την ημέρα της κρίσης στην επόμενη γωνία. Δεν είναι βέβαια η πλέον υποστηρικτική ατμόσφαιρα για αλλαγή, για επενδύσεις, εμπιστοσύνη και ελπίδα.
Από τα διεθνή Μέσα δεν ζητάμε τίποτε άλλο, παρά σεβασμό γι’ αυτό που κάνουμε. Δεν θέλουμε ούτε κολλητούς, αλλά ούτε και συκοφαντίες. Γιατί, ναι, και πάλι αλλάζουμε τα πάντα. Κατ’ αρχάς, γιατί ήρθαμε στην εξουσία με μία εντολή: την αλλαγή.
Δεύτερον, γιατί το οφείλουμε στους εαυτούς μας. Ξέρουμε βαθιά μέσα μας, ακόμα κι αν δεν βλέπουμε πολύ φως στην άκρη του τούνελ, ότι ο λαός μας και η γη μας έχουν τεράστιες δυνατότητες.
Η παράδοσή μας, μάς δίδαξε, από την αρχαιότητα, τι σημαίνει να αποφασίζεις να ταξιδέψεις στην Ιθάκη. Ξέρουμε ότι υπάρχουν πάρα πολλοί κίνδυνοι στο δρόμο - Κύκλωπες και σειρήνες, μαύροι κύκνοι - αλλά ξέρουμε ότι θα μάθουμε και θα γίνουμε καλύτεροι μέσα από αυτό το πολύ επίπονο ταξίδι.
Δημιουργούμε μια πολύ πιο υγιή σχέση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Αλλάζουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα, το σύστημα προνοίας, το σύστημα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης, για να είναι πιο αποτελεσματικό και για να δώσουμε προοπτικές στη νεότερη γενιά.
Μακροπρόθεσμα, οι πολιτικές μας είναι σχεδιασμένες, ώστε να θέσουν τα θεμέλια για μια δυναμική οικονομία.
Τώρα, πώς το επιτυγχάνουμε αυτό - και είναι το τελευταίο σημείο. Πέρα από τη δέσμευση, την αποφασιστικότητα και την πολιτική μας βούληση, έχουμε και τις συμμαχίες μας. Τις συμμαχίες μας και μέσα στην ίδια την Ελλάδα.
Πρώτη ανάγκη είναι αυτή μιας νέας εθνικής συνεννόησης εντός της χώρας μας. Γιατί η εμπειρία των τελευταίων ετών, οι σκληρές αλήθειες για την κατάστασή μας, δεν επιτρέπουν εξωραϊσμούς, ούτε και μαγικές συνταγές. Απαιτούν σοβαρότητα, υπευθυνότητα, επιμονή και αφοσίωση από όλους μας.
Και αυτό πρέπει να εκφραστεί από όλους, την κοινωνία, τους επιχειρηματίες, τους κοινωνικούς εταίρους, μέχρι βέβαια και τις πολιτικές ηγεσίες των κομμάτων.
Είναι εθνική αναγκαιότητα να αλλάξουμε την Ελλάδα και να δώσουμε το δείγμα της βούλησής μας παντού, ώστε και οι πάντες να το κατανοούν.
Η προσωπική μου εμπειρία, τα τελευταία χρόνια, έχει ενισχύσει την πεποίθησή μου, ότι είναι αναγκαία μια βαθύτερη συνεργασία μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και διεθνώς.
Αντιμετωπίζουμε μια κοινή πρόκληση: να ενισχύσουμε την εμπιστοσύνη μεταξύ μας, να ενισχύσουμε την εμπιστοσύνη σε αυτό που έχουμε ήδη πετύχει, είτε στο ευρώ, είτε στις δημοκρατίες μας, είτε στην κοινωνική συνοχή, είτε στην ειρήνη στην ήπειρό μας.
Πολύ απλά, η πρόκλησή μας είναι να αναπτύξουμε περισσότερες συμμαχίες, μεγαλύτερη κατανόηση των αντίστοιχων ή κοινών προβλημάτων μας και πιο βαθιά συνεργασία.
Στις δημοκρατίες μας, στις οικονομίες μας, με και μεταξύ των λαών μας. Χρειαζόμαστε αυτή τη συνεργασία. Το αντίθετο, η ξενοφοβική ρητορική, η εύκολη αναζήτηση του αποδιοπομπαίου τράγου, η εθνικιστική εντροπία, όλα αυτά είναι συνταγές καταστροφής.
Αυτή είναι μια πρόκληση, την οποία πρέπει και πιστεύω ότι μπορούμε να χειριστούμε και να ξεπεράσουμε όλοι μαζί. Επιτρέψτε μου να προσθέσω κάτι ακόμα, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα: το διεθνή της ρόλο, που την καθιστά μοναδική στην Ευρώπη.
Και αποδεικνύει έτι περαιτέρω την ανάγκη μας για στενή συνεργασία, αλλά και το εκπληκτικό δυναμικό μας, που πιστεύω ότι εμείς, στην Ευρώπη, δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα, ούτε καν κατανοήσει. Ναι, έχουμε υποτιμήσει, ως Ευρωπαίοι, το δυναμικό μας.
Τον τελευταίο χρόνο, αυτό που ακούμε ως επί το πλείστον, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, είναι η τρομερή χρηματοοικονομική κρίση. Παρά τα προβλήματά μας, όμως, η Ελλάδα είναι και παραμένει ένα σημείο σημαντικής σταθερότητας στην περιοχή, ένα κράτος-προπύργιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που φέρνει τις αξίες του και τη σταθερότητα σε μια δύσκολη και διαρκώς μεταλλασσόμενη περιοχή.
Είμαστε η χώρα – κλειδί στις ευρωπαϊκές προοπτικές για την ένταξη των Βαλκανίων στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Και αυτό είναι σημαντικό για τη σταθερότητα και την ειρήνη στην περιφέρεια.
Οι τράπεζες έχουν, για παράδειγμα, επενδύσει πάρα πολύ στα Βαλκάνια και προσφέρουν ανάπτυξη και δουλειές. Είμαστε σημείο – κλειδί σε σχέση με την Τουρκία και τη λύση στο Κυπριακό πρόβλημα.
Η σχέση μας με την Τουρκία συνοψίζει τις δυνατότητες, καθώς και τις δυσκολίες, σε σχέση με την Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελλάδα γειτονεύει με τη μεγαλύτερη πόλη της Ευρώπης στον κόσμο, τη μεγαλύτερη πόλη σε πληθυσμό, την πολύ δυναμική Κωνσταντινούπολη.
Ο τουρισμός και το εμπόριο μεταξύ των χωρών μας, πραγματικά, ανθίζουν, αλλά αυτό είναι μόνο ένα πολύ μικρό δείγμα των δυνατοτήτων μας.
Γινόμαστε πλέον ένας κόμβος για την Κίνα και τις εξαγωγές της στην ευρωπαϊκή αγορά. Το κύριο λιμάνι μας, ο Πειραιάς, έχει επιλεγεί γι’ αυτό το σκοπό και εμείς, η ναυτιλιακή βιομηχανία και οι Λιμενικές Αρχές, δουλεύουμε συστηματικά για την επίτευξη αυτού του στόχου.
Είμαστε ένας πολύ έντιμος «μεσίτης» στη Μέση Ανατολή, τους γείτονές μας, όπου οι σχέσεις μας με το Ισραήλ έχουν βελτιωθεί, ενώ διατηρούμε τις ισχυρές παραδοσιακές σχέσεις και τη φιλία που έχουμε με τον αραβικό κόσμο και τους Παλαιστινίους.
Έχουμε αποφασίσει να βοηθήσουμε την ειρήνευση στην περιοχή. Είμαστε μέλη της ομάδας που κάνει τις επαφές και διεξάγει τις επιχειρήσεις στη Λιβύη και αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για να βρεθεί μια ειρηνική λύση στη σύγκρουση, που ξέρουμε ότι δεν έχει, δεν μπορεί να έχει αποκλειστικά στρατιωτική λύση.
Η Ελλάδα γίνεται πλέον κόμβος για ενεργειακά δίκτυα. Ήδη, από τη Ρωσία, από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω της Τουρκίας και, εν δυνάμει, από το Ισραήλ και την υπόλοιπη Ευρώπη.
Είμαστε επίσης σε προχωρημένο στάδιο για την παροχή σημαντικών επενδύσεων στην αιολική, ηλιακή και γεωθερμική ανανεώσιμη ενέργεια. Γινόμαστε γρήγορα προπομποί και σε αυτό το πεδίο.
Συνέχεια, όλοι αντιμετωπίζουμε τις εκπληκτικές αλλαγές στον αραβικό κόσμο. Ναι, γνωρίζαμε ότι η Δημοκρατία, το ξέραμε στην Ελλάδα, δεν ήταν δυτική πατέντα ή αποκλειστικότητα.
Μάλιστα, δεν πρέπει να ξεχνάμε - κι εμείς οι Έλληνες δεν ξεχνάμε - την κληρονομιά των Αράβων και μουσουλμάνων λογίων, κατά τη διάρκεια της ακμής του αραβικού πολιτισμού, από τον 8ο έως το 10ο αιώνα, όταν υπήρχαν μαζικές μεταφράσεις των ελληνικών έργων, από τα ελληνικά στα αραβικά, μέσω μουσουλμάνων λογίων.
Αν δεν υπήρχαν αυτές οι μεταφράσεις, δεν θα είχαμε το διαφωτισμό, όπως τον γνωρίσαμε στη Δύση. Ο κόσμος πιθανότατα δεν θα γνώριζε τίποτα για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, από τη φιλοσοφία μέχρι την ιατρική.
Πάρα πολλά κείμενα αρχαίων ελληνικών δεν υπάρχουν στην πρωτότυπη ελληνική γλώσσα, υπάρχουν μόνο στην αραβική μετάφραση. Τα λέω όλα αυτά, απλώς για να υπενθυμίσω όλες τις βαθιές ιστορικές και πολιτισμικές σχέσεις και δεσμούς που υπάρχουν στην περιοχή. Και πώς η απελευθέρωση του αραβικού λαού θα σημάνει μια αφύπνιση αυτού του παρελθόντος, αλλά και μια έρευνα για τη σύγχρονη ταυτότητα, όπου η Δημοκρατία είναι δική τους, δεν είναι μονοπώλιο της Δύσης.
Η σχέση του αραβικού και του μουσουλμανικού κόσμου με τον Ελληνισμό ταυτίστηκε με τον κολοφώνα του αραβικού πολιτισμού. Και η άνοδος του αραβικού πολιτισμού στις μέρες μας, αναπόφευκτα, θα επανέλθει και θα ταυτιστεί και πάλι με την έννοια της Δημοκρατίας, μέσα από τη σχέση της με την Αθήνα, το λίκνο της Δημοκρατίας.
Αυτό δεν είναι μόνο συμβολισμός. Θα ήθελα να παραθέσω ένα απόσπασμα ενός άρθρου του Τζέφρει Σακς, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα.
Λέει: «είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα θα πρέπει να περάσει από πολύ σκληρές οικονομικές προσαρμογές για πάρα πολλά χρόνια και η εθνική βούληση μπορεί να παραπαίει, υπάρχουν όμως αρκετά χαρτιά που έχει η χώρα στο μανίκι της. Καταρχάς, τα χρέη της Ελλάδας μπορούν να τα χειριστούν πολύ πιο εύκολα απ’ ό,τι φαίνεται, γιατί η κρυφή οικονομία της Ελλάδας και της ελίτ, είναι πολύ περισσότερη απ’ ό,τι φαίνεται. Τα χρήματα ήταν εξαφανισμένα από τη μαύρη οικονομία για πάρα πολλά χρόνια, σε κρυφούς λογαριασμούς. Αν αυτός ο πλούτος μπορεί τώρα να αντληθεί μέσα από έντιμη δουλειά από τις φορολογικές Αρχές και ο πλουτισμός να γίνει πολύ πιο διαφανής, πλέον τα πράγματα θα αλλάξουν.
Δεύτερο και πιο σημαντικό είναι ο ενισχυόμενος ρόλος της Ελλάδας στην ευρύτερη παγκόσμια οικονομία. Η προσέγγιση της Ελλάδας με την Τουρκία δεν είναι μόνο διπλωματική, αλλά και οικονομική, όλο και περισσότερο. Το αμοιβαίο εμπόριο αυξάνεται, όπως και τα περιφερειακά έργα υποδομών.
Η Ελλάδα έχει επίσης συνδεθεί με την Βουλγαρία, τη Βόρεια Αφρική και άλλους γείτονες. Με την αυξανόμενη ζήτηση που έρχεται από τη Μέση Ανατολή, η οικονομική ανάκαμψη θα δώσει πολύ ευχάριστες εκπλήξεις».
Η επανα-ανακάλυψη της Δημοκρατίας, με την άνοδο του αραβικού πολιτισμού, θα είναι πάρα πολύ σημαντική στις σχέσεις μας με τους μουσουλμάνους και Άραβες γείτονές μας.
Αυτοί δεν είναι τόσο σοβαροί στόχοι, όμως, σε σύγκριση με τη χρηματοοικονομική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα, αλλά μπορούμε και θα πετύχουμε. Γιατί το οφείλουμε στους εαυτούς μας και γιατί ξέρουμε ότι έχουμε το δυναμικό και ξέρουμε ότι μπορούμε.
Ευχαριστώ πολύ.
