Αγαπητοί συνάδελφοι,
Ξέρετε καλά ότι την μάχη που δίνουμε και δίνω προσωπικά για την αντιμετώπιση του χρέους και των ελλειμμάτων, το κάνουμε και το κανω με απόλυτη αφοσίωση και χωρίς τον υπολογισμό του πολιτικού κόστους.
Να σωθεί η χώρα, αλλά και ο Ελληνικός λαός από μεγάλα δεινά, την περιθωριοποίηση και την μιζέρια.
Αυτή την μάχη βήμα - βήμα την κερδίζουμε.
Με τους κόπους και θυσίες του Ελληνικού λαού, αλλά και με τις σκληρές και επίπονες διαπραγματεύσεις στην Ευρώπη και αλλού. Δημιουργούμε ισχυρό περιβάλλον ασφάλειας - παρά τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στην Ευρωπαϊκή οικονομία και τις διεθνείς αγορές. Παρά τα συστημικά προβλήματα που αναδεικνύονται στην Ευρωζώνη.
Οι δικές μας θέσεις, αναλύσεις αλλά και προτάσεις για την ευρύτερη κρίση θεωρώ ότι δικαιώνονται.
Όμως αυτό δεν αρκεί.
Η λύση των συστημικών προβλημάτων στην ΕΕ και την Ευρωζώνη είναι ακόμα μπροστά μας.
Είναι λοιπόν απαραίτητο, θα έλεγα ακόμα πιο αναγκαίο, να συνεχίσουμε το έργο που ξεκινήσαμε, να βάλουμε τάξη στα του οίκου μας.
Να στεκόμαστε όλο και περισσότερο στις δικές μας παραγωγικές και δημιουργικές δυνάμεις.
Και βέβαια, υπήρξαν και υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που αρνούνται τις ευθύνες τους σε μια κρίσιμη στιγμή για το έθνος και τον λαό μας.
Πολλοί προτίμησαν την αποφυγή του πολιτικού κόστους, προτάσσοντας το μικροκομματικό συμφέρον πριν από το εθνικό.
Προτίμησαν να αποστασιοποιηθούν από την εθνική προσπάθεια που κάνουμε θεωρώντας ότι έτσι θα κερδίσουν ψηφοθηρικά.
Ψάχνουν προσχήματα για να κρυφτούν.
Για να δικαιολογήσουν την στάση τους εφευρίσκουν άλλοθι.
Αλλά η μεγάλη αλλαγή που φέρνουμε με το παρόν νομοσχέδιο στο χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης δεν είναι θέμα του μνημονίου, δεν μας το επιβάλει κανείς, δεν μας το υπαγορεύει κανένας τρίτος, μας το υπαγορεύει η συνείδησή μας.
Η συνείδηση ότι πρώτοι εμείς και κανένας άλλος θα λύσουμε τα προβλήματά μας.
Οι κακοδαιμονίες στην παιδεία δεν είναι αποτέλεσμα ούτε του ΔΝΤ, ούτε της ΕΕ, ούτε καν της κρίσης.
Οι αλλαγές που φέρνουμε στην παιδεία σημαίνει να συγκρουστούμε με τους εαυτούς μας, με νοοτροπίες παρελθόντος, ακόμα και δικές μας στο ΠΑΣΟΚ – παρότι είμαστε περήφανοι για τον Νόμο Πλαίσιο που φέραμε στη δεκαετία του ’80.
Σήμερα, όμως, έχουμε μια διαφορετική πραγματικότητα.
Και ξέρουμε και τα λάθη που έγιναν.
Σήμερα, η ελληνική κοινωνία ζητά -και καλώς ζητά- να εμπεδωθεί η αξιοσύνη, να εφαρμόζονται κανόνες ισονομίας για όλους, να εμπεδωθεί η ευνομία, η αξιοκρατία και η διαφάνεια.
Να απελευθερωθούν οι δημιουργικές δυνάμεις του τόπου από πελατειακούς παραγοντίσκους είτε είναι στο ποδόσφαιρο, στα ΜΜΕ, στον κομματικό ή επιχειρηματικό χώρο, είτε είναι στα πανεπιστήμια και ΤΕΙ.
Για μας η παιδεία δεν είναι καν θέμα που αφορά πρώτιστα και άμεσα τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.
Στην πραγματικότητα όμως, αφορά καθοριστικά στα βαθύτερα αίτια που μας έφεραν εδώ.
Ο χώρος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν αποτέλεσε εξαίρεση στις παθογένειες που γενικότερα χαρακτήρισαν τη χώρα.
Μάλλον αποτελεί ένα παράδειγμα – ένα πολύ κακό παράδειγμα – των πελατειακών αντιλήψεων που ανδρώθηκαν στην ελληνική κοινωνία από το ελληνικό κράτος.
Και για να μην παρεξηγηθώ, δεν λέω ότι δεν υπάρχει αξιόλογο δυναμικό στον χώρο της παιδείας.
Αντιθέτως.
Έχουμε και πλούσιο και πολύ ικανό ανθρώπινο δυναμικό από τα νηπιαγωγεία μέχρι τα πανεπιστήμια.
Έχουμε ανθρώπινο πλούτο.
Όμως οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν διαμόρφωσαν στρεβλές συμπεριφορές. Αντί να αναδεικνύουν το καλύτερο, τροφοδοτούσαν το χειρότερο.
Οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν στο ελληνικό πανεπιστήμιο δέσμευσαν τον ακαδημαϊκό χώρο σε μια πελατειακή αντίληψη και πρακτική.
Μερικά παραδείγματα:
• Παρουσιάζουμε τις υψηλότερες δαπάνες ανά φοιτητή μεταξύ χωρών της ΕΕ αλλά και χωρών όπως η Αυστραλία, Ισραήλ, Ιαπωνία, ή η Κορέα.
Χωρίς όμως το ανάλογο αποτέλεσμα.
Και έχουμε ταυτόχρονα την μεγαλύτερη αύξηση στις δαπάνες αυτές μεταξύ 1995 και 2005.
Το ίδιο και με τα μεταπτυχιακά προγράμματα.
Θεσμοθετήθηκαν συχνά άκριτα, και χωρίς καμία διαδικασία αξιολόγησης, εξακόσια περίπου μεταπτυχιακά προγράμματα ενώ έχουν υποβληθεί για έγκριση άλλα εκατό περίπου.
Το αποτέλεσμα:
• Από την μια η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό νέων που εισάγονται στην Ανώτατη Εκπαίδευση, από την άλλη ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά συμπλήρωσης σπουδών στις χώρες του ΟΟΣΑ και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας πτυχιούχων στην Ευρώπη.
Δηλαδή, το εκπαιδευτικό μας σύστημα όπως λειτουργεί σήμερα παράγει και πολλούς φοιτητές που δεν συμπληρώνουν τις σπουδές τους, αλλά και πτυχιούχους που δεν βρίσκουν διέξοδο στην αγορά εργασίας.
Γιατί;
Γιατί ακολουθήθηκε και εδώ αντίστοιχη πορεία με τις γενικότερες πελατειακές λογικές και το άναρχο και στρεβλό αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας.
Το σύστημά μας διαπνέεται από λογική άκρατου συγκεντρωτικού σχεδιασμού.
Για να είμαι σαφής: Το Υπουργείο είναι αυτό που αποφασίζει ποια τμήματα θα δημιουργηθούν, πόσοι φοιτητές κάθε χρόνο θα είναι μηχανικοί, νοσοκόμοι, παιδαγωγοί, κτηνίατροι, κλπ.
Και με αυτή την προσέγγιση πορευόμαστε κάθε χρόνο.
Άσχετα από τις ανάγκες της κοινωνίας, της αγοράς, της περιφερειακής ανάπτυξης ή της ίδιας της ζήτησης από τον φοιτητή.
Πώς όμως γίνεται ο σχεδιασμός;
Γίνεται με πελατειακά, σε μεγάλο βαθμό, κριτήρια.
Πιέσεις στους εκάστοτε υπουργούς να δημιουργήσουν ένα νέο τμήμα, ανάλογα με την μόδα, ανάλογα με τους εσωτερικούς συσχετισμούς των πανεπιστημίων, ανάλογα με τις περιφερειακές πιέσεις για ένα ΑΕΙ σε κάθε χωριό.
Δηλαδή, είχαμε και έχουμε ένα σοβιετικό μοντέλο κεντρικού σχεδιασμού χωρίς να είναι καν ορθολογικός αυτός ο κεντρικός σχεδιασμός.
Γιατί είναι πολύ απλά πελατειακός.
Αυτή η πελατειακή αντίληψη – εξάρτησης, ομφάλιου λώρου με το κράτος, επεκτάθηκε και στο φοιτητικό κίνημα.
Η αγνή πρόθεση για συμμετοχή των φοιτητών στην διοίκηση την δεκαετία του ’80 μετατράπηκε σε ευκαιρία συναλλαγής των φοιτητοπατέρων με καθηγητές που φιλοδοξούσαν να αναλάβουν θέση διοίκησης.
Την ψήφο ή την στήριξη μιας παράταξης με αντάλλαγμα διευκολύνσεις όλων των ειδών μέχρι και στην βαθμολογία.
Η εξαγορά αυτή των συνειδήσεων μετέτρεψε τα ελληνικά πανεπιστήμια σε κέντρα που δεν διδάσκουν ήθος και αξιοκρατία αλλά την νόσο του ελληνικού πολιτικού συστήματος.
Την πελατειακή συναλλαγή.
Πώς να ευδοκιμήσει η όποια προσπάθεια αποτελεσματικότητας, λογοδοσίας και διαφάνειας.
Επικράτησαν ο ελλιπής έλεγχος, η ανύπαρκτη στην πράξη αυτονομία και αυτοτέλεια, η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού, σύνδεσης με τις ανάγκες της κοινωνίας και οικονομίας –ούτε καν της τοπικής, αξιολόγησης στόχων, προσπαθειών και αποτελεσμάτων.
Γνωρίζετε όλοι καλά τις μάχες που έχω δώσει για την ουσιαστική συμμετοχή του πολίτη παντού.
Γνωρίζετε όλοι καλά πόσο σημαντικό θεωρώ το ρόλο του συνδικαλιστικού κινήματος.
Αλλά σήμερα έχουμε καταστρέψει τον υγιή συνδικαλισμό στα ΑΕΙ.
Η ΕΦΕΕ -δεν είναι τυχαίο– είναι ανύπαρκτη εδώ και χρόνια.
Έχουμε παρατάξεις που είτε έχουν ως κίνητρο να μοιράσουν τις εξουσίες είτε απλά αμφισβητούν τα πάντα και αντιδρούν στα πάντα.
Από την αριστερά μέχρι την δεξιά βλέπουμε να στηρίζεται ένας συνδικαλισμός ψηφοθηρικός, της εξάρτησης και του συμβιβασμού.
Πίσω από τις πιο επαναστατικές κορώνες κρύβονται οι πιο συντηρητικές πρακτικές της ελληνικής πολιτικής ζωής.
Για αυτό χρειάζεται να απελευθερώσουμε τις δυνάμεις και του φοιτητικού κινήματος από την συναλλαγή.
Και να πάρουν την πραγματική τους θέση.
Των πολιτικών προτάσεων, της διεκδίκησης της ποιότητας, της αξιολόγησης του διδακτικού έργου.
Χωρίς συνδιαχείριση και συμβιβασμούς.
Χωρίς φοιτητοπατέρες 30ντάρηδες.
Απελευθερώνοντας και τον καθηγητή από μια συναλλαγή που καμία σχέση δεν έχει με το πραγματικό του ακαδημαϊκό έργο.
Ας είμαστε ειλικρινείς:
Τίποτα δεν θα έχουμε κάνει και τίποτα δεν θα πετύχουμε αν δεν εξυγιάνουμε τη νοσηρή σχέση που υπάρχει τώρα μεταξύ εκπροσώπων των φοιτητών και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Να δώσουμε τέλος στην αδιαφάνεια, στις πελατειακές σχέσεις, στις αθέμιτες συναλλαγές που υποβαθμίζουν τη λειτουργία των πανεπιστημίων μας και παράγουν εξαιρετικά αρνητικά πρότυπα στη νέα γενιά μας.
Και αυτό περνά αναγκαστικά μέσα από τη σύγκρουσή μας με τις πελατειακές λογικές που κυριάρχησαν τα τελευταία χρόνια στις φοιτητικές παρατάξεις.
Αυτή είναι η ευθύνη όλων μας.
Και καμία πολιτική δύναμη δεν έχει το δικαίωμα να κρυφτεί από την ευθύνη αυτή, ψαρεύοντας στα θολά νερά, στο όνομα δήθεν δημοκρατικών δικαιωμάτων των φοιτητών που στην πράξη δεν είναι παρά αθέμιτα προνόμια μιας μειοψηφίας που νέμεται εξουσίες στο χώρο των πανεπιστημίων και αποτελεί την εμπροσθοφυλακή στην προσπάθεια να μην αλλάξει τίποτα, να μην θιγούν κακώς κείμενα.
Εγώ καλώ κάθε φοιτητή να συμμετάσχει στην μεγάλη προσπάθεια αλλαγής του ελληνικού πανεπιστημίου, συμμετοχή στον αγώνα για το νέο προσανατολισμό που θέλουμε για τα πανεπιστήμιά μας.
Για πανεπιστήμια και ΤΕΙ που θα εγγυώνται την ελευθερία σκέψης, που θα δίνουν πολλές επιλογές ζωής και επαγγέλματος, που δεν θα κλείνουν πόρτες στο νέο, αλλά θα του ανοίγουν ευκαιρίες εκπαιδευτικές και επαγγελματικές, που θα κοιτάνε τις ανάγκες του φοιτητή και όχι των συντεχνιακών συμφερόντων της ακαδημαϊκής κοινότητας, που θα συνδέονται άρρηκτα με την περιφερειακή ανάπτυξη, όχι την ανάπτυξη της τοπικής καφετέριας, αλλά της πραγματικής τοπικής οικονομίας μέσω ερευνών, καινοτομιών, εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης, μέσω συνεργασιών με τις παραγωγικές δυνάμεις κάθε τόπου, αναδεικνύοντας την αναπτυξιακή ταυτότητα κάθε περιοχής.
Συμβάλλοντας καθοριστικά στη Γεωργία ή στον Τουρισμό, στον Πολιτισμό ή στην πολεοδομία, στην πράσινη ενέργεια ή την ναυτιλία.
Ένα πανεπιστήμιο που θα πρωτοπορεί εκεί που η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα και έτσι θα προσελκύει το ενδιαφέρον όχι μόνο του Έλληνα αλλά και του ξένου φοιτητή.
Ένα πανεπιστήμιο και ΤΕΙ που θα συνδέεται με την κοινοκτημοσύνη της παγκόσμιας γνώσης στον ψηφιακό χώρο και θα μπορούν να σταθούν ισότιμα και πρωτοπόρα εκεί.
Ένα πανεπιστήμιο που τελικά θα προσελκύει το ενδιαφέρον όχι μόνο του Έλληνα αλλά και του ξένου φοιτητή.
Έχει κανείς αναρωτηθεί γιατί δεν έχουμε ξένους φοιτητές στην χώρα μας;
Γιατί αντί να εξάγουμε φοιτητές να εξάγουμε γνώση;
Γιατί τα ιδρύματά μας να μην είναι ιδρύματα ποιότητας, ανταγωνιστικά διεθνώς, ανοιχτά, διεθνοποιημένα, όπως αξίζει και όπως μπορεί ο Ελληνισμός να αποδείξει;
Όπως έχει αποδείξει η διασπορά μας σε κάθε ακαδημαϊκό φορέα στο εξωτερικό.
Προσελκύοντας φοιτητές και ερευνητές, από τα Βαλκάνια, από τον αραβικό κόσμο, από τον Καύκασο, την Ουκρανία και Ρωσία, από την Άπω Ανατολή, από την Αφρική, από την υπόλοιπη Ευρώπη, από τον Ελληνισμό της διασποράς.
Μας φταίει η εσωστρέφεια που δημιούργησε ένα κρατικιστικό σύστημα, χωρίς αντανακλαστικά για τις εξελίξεις και το οικονομικό ή κοινωνικό περιβάλλον.
Με το νομοσχέδιο αυτό απελευθερώνουμε τα ΑΕΙ και ΤΕΙ από τον κρατισμό και τα παραδίδουμε στην κοινωνία ως δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Δηλαδή, ιδρύματα που λειτουργούν για το δημόσιο συμφέρον, με γνώμονα τις κοινωνικές και οικονομικές προτεραιότητες, μακριά, απελευθερωμένα από τις πελατειακές πιέσεις, αλλά με αξιολόγηση και πιστοποίηση για την ποιότητα και το πραγματικό τους έργο.
Γι αυτό, αγαπητοί συνάδελφοι, σήμερα κρινόμαστε όλοι.
Σήμερα, κρίνεται η βούλησή μας να κάνουμε ένα αποφασιστικό βήμα για να θεραπεύσουμε παθογένειες σε ένα χώρο εξαιρετικά ευαίσθητο για κάθε κοινωνία, στο χώρο της παιδείας.
Σήμερα, κρίνεται η ειλικρίνεια των προθέσεων όλων μας όταν διακηρύττουμε ότι θέλουμε τις μεγάλες αλλαγές που θα διορθώσουν τα κακώς κείμενα του παρελθόντος.
Σήμερα, κρίνεται η αξιοπιστία και η συνέπεια του καθενός μας.
Σήμερα, κρίνεται ποιες δυνάμεις είναι πραγματικά διατεθειμένες να συμβάλουν στην αλλαγή της χώρας.
Ή αντιθέτως, για άλλη μια φορά, δίνουν μια μάχη οπισθοφυλακής για να μην αλλάξει τίποτα στη χώρα μας, να μείνουν όλα στάσιμα.
Σαν να μην υπήρχαν προβλήματα.
Σαν να ήταν όλα καλώς καμωμένα.
Και ότι απλά κάποιοι άλλοι φταίνε για τη μοίρα μας.
Και ειδικά όταν μιλάμε για το σύστημα παιδείας μιας χώρας, τον ακρογωνιαίο λίθο που τελικά παράγει πολιτισμικά και κοινωνικά πρότυπα σε μια κοινωνία, καθορίζει το μέλλον της χώρας, είναι ο πυρήνας της συνοχής της κοινωνίας μας.
Θέλουμε τον νέο της πρωτοβουλίας και της πρωτοπορίας.
Στην επιστήμη και στην κοινωνία.
Στη σκέψη και στην πράξη.
Θέλουμε το πανεπιστήμιο χώρο δημιουργίας.
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Το παρόν νομοσχέδιο, όπως και κανένα νομοσχέδιο, δεν είναι πανάκεια.
Δεν είναι και το τέλος της προσπάθειας, όπως δεν είναι κανένα νομοσχέδιο, αλλά αντιθέτως μια αναγκαία νέα αρχή.
Απογαλακτίζεται το ελληνικό πανεπιστήμιο από μια γραφειοκρατική δουλεία.
Αλλά θα αναγκαστεί να βρει τον δικό του βηματισμό.
Να μπορεί πολύ πιο αυτόνομα να αποφασίζει, και να κρίνεται και αυστηρά για τις αποφάσεις αυτές.
Και αυτό σημαίνει ότι έχουμε ακόμα σημαντικά βήματα αλλαγών να κάνουμε.
Τα επαγγελματικό δικαιώματα δεν είναι δουλειά του κράτους αλλά των φορέων.
Και θα κρίνεται αντικειμενικά το έργο των ΑΕΙ και ΤΕΙ για το αποτέλεσμά τους, την ουσία και όχι το χαρτί που θα σφραγίζουν.
Το τι διδάσκουν θα είναι δικό τους θέμα, σε ποιο επίπεδο, τι τίτλους, ποια τμήματα, ποιοι καθηγητές, αλλά θα κρίνονται για το εάν αυτό που δηλώνουν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Θα αξιολογούνται.
Εάν ένα master είναι master.
Και αυτό από τις αρχές πιστοποίησης.
Από τον ίδιον το φοιτητή που θα έχει μεγαλύτερη ευχέρεια επιλογών.
Όπου η επιλογή του θα είναι και κριτήριο χρηματοδότησης.
Και βέβαια από την αγορά που και σήμερα αμείλικτα κρίνει την ποιότητα των σπουδών σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Παραμένει επίσης ζητούμενο το μεγάλο θέμα των εισαγωγικών εξετάσεων όπως και του προσδιορισμού των αριθμών των φοιτητών.
Όπου πρέπει να φύγουμε από το numerus clausus.
Να φύγουμε από την έννοια της εισαγωγής με προκαθορισμένο επάγγελμα. Να δώσουμε ευελιξία και ελευθερία στις επιλογές του φοιτητή.
Κάτι που θα σπάσει το κόστος της φροντιστηριακής προετοιμασίας που σήμερα έχει υπονομεύσει κάθε έννοια δωρεάν παιδείας.
Κάνουμε σήμερα ένα μεγάλο βήμα.
Είναι ένα αποφασιστικό, ένα καθοριστικό και ιστορικό θα έλεγα βήμα για το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας.
Μια μεγάλη μεταρρύθμιση με την οποία αλλάζουμε τη λογική του συστήματος.
Μια αλλαγή που θα αφήσει τη σφραγίδα της για πολλά χρόνια στην ιστορία του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας.
Ας σταθούμε όλοι αντάξιοι της ευθύνης μας να αλλάξουμε αυτή τη χώρα, στηρίζοντας αυτή την προσπάθεια.
Μια προσπάθεια που αφορά το μέλλον της χώρας, το μέλλον των νέων μας, τους οποίους πρέπει να εξοπλίσουμε με την ελευθερία και τη δημιουργικότητα να κτίσουν την Ελλάδα στην οποία θέλουν να ζήσουν.
Να σταθεί και η Ελλάδα στις δικές της και όχι σε δάνειες δυνάμεις.
Οι πολίτες στηρίζουν αυτή την προσπάθεια.
Λένε όχι στη στασιμότητα και την οπισθοδρόμηση.
Οι πολίτες θέλουν μεγάλες αλλαγές.
Εμείς θα προχωρήσουμε.
Η Ελλάδα αλλάζει και θα αλλάξει.
Σας ευχαριστώ.
