Παγκόσμια Ημέρα ευαισθητοποίησης για τα Άτομα με Αναπηρίες (ΑμεΑ) και αξίζει ως αφιέρωμα μία ματιά στην κατάσταση που επικρατεί στην εκπαίδευση, που είναι ένα παγκοσμίως αναγνωρισμένο δικαίωμα κάθε παιδιού, καταγεγραμμένο στη νομοθεσία όλων των χωρών, ιδιαιτέρως δε στην Ειδική Αγωγή και Εκπάιδευση.
Κάθε παιδί χρειάζεται να εκπαιδευτεί, με λίγα λόγια να πάρει αγάπη, να καθοδηγηθεί, να του δοθούν ερεθίσματα και να βοηθηθεί να συνειδητοποιήσει το πνευματικό, σωματικό και συναισθηματικό δυναμικό του, ώστε να αναπτυχθεί με αρμονικό τρόπο και να είναι σε θέση να βιώσει και να μοιραστεί όλες τις θεμελιώδεις ανθρώπινες εμπειρίες.
Τα παιδιά με σοβαρές αναπηρίες, όπως ο αυτισμός, αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες δυσκολίες τις οποίες πρέπει να ξεπεράσουν. Από τη βρεφική ηλικία, παρουσιάζουν διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, που επηρεάζουν όλες τις πρώιμες δεξιότητές τους στους τομείς της επικοινωνίας, της αντίληψης και της αλληλεπίδρασης.
Εξ’αιτίας αυτού, η ανάπτυξή τους είναι, σε ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ανισοβαρής και γενικά μειωμένη και γι’αυτό το λόγο το περιβάλλον τους ιδιαιτέρως δε η παρεχόμενη εκπαίδευση, θα πρέπει να διαδραματίσει έναν αντισταθμιστικό ρόλο.
Το δικαίωμα στην παρακολούθηση γενικού ή ειδικού σχολείου ισχύει στο έπακρο και για τα παιδιά με αυτισμό, οποιοδήποτε κι αν είναι το μέγεθος του προβλήματός τους. Η εκπαίδευση θα τα βοηθήσει να περιορίσουν τις ανεπάρκειές τους και γι’αυτό επιβάλλεται να έχουν μία ισότιμη ευκαιρία, για εντατική και προσαρμοσμένη στις δικές τους ανάγκες παρέμβαση.
Παρά το γεγονός όμως, ότι παθολογίες όπως ο αυτισμός, έχουν αναγνωριστεί ως αναπηρίες από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, η ενδεδειγμένη ειδική διδασκαλία, δεν παρέχεται στο βαθμό που απαιτείται.
Για σχεδόν τριάντα χρόνια, πολλοί νόμοι, οδηγίες, υποδείξεις και Ευρωπαϊκοί Χάρτες έχουν εγκριθεί, αλλά δεν εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο:
- 1975 Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία των Ηνωμένων Εθνών
- Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης που υιοθετήθηκε το 1961 (από το 1996 έχουμε τον Αναθεωρημένο Χάρτη)
- Χάρτης Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αυτισμό, προσαρμοσμένος από την Ευρωπαϊκή Βουλή ως Γραπτή Διακήρυξη
Αυτό αποτελεί, όχι μόνο έλλειψη σεβασμού ενός Κράτους προς τις Διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά εξαιτίας της μεροληπτικής φύσης της, ευθεία παραβίαση της Αρχής της «ΜΗ – ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ».
Η Γαλλία έχει ήδη καταδικαστεί γι’αυτό τον λόγο από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, μετά από προσφυγή μητέρας παιδιού με αυτισμό και την στήριξη της Autism Europe.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες που εφαρμόζουν μεροληπτική συμπεριφορά ως προς τα άτομα με αυτισμό.
Ο Ν. 3699/ 2008, στο άρθρο 2 Παράγ. 1, καθορίζει σαφώς ότι « η Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, όπως και η γενική εκπαίδευση, είναι υποχρεωτική και λειτουργεί ως αναπόσπαστο τμήμα της ενιαίας δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης».
Ο εν λόγω Νόμος εισάγοντας για πρώτη φορά την υποχρεωτικότητα στην εκπαίδευση, καθώς και άλλες θετικές και καινοτόμες διατάξεις, αποτελεί σοβαρή προσπάθεια θεσμικής κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των ατόμων με αυτισμό, αναφορικά με την ένταξή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα, στην πράξη όμως παραβιάστηκαν όλες οι διατάξεις του.
Οι σοβαρότερες διαπιστωμένες καταγγελίες μελών της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας Αυτιστικών Ατόμων, για διακρίσεις σε βάρος των παιδιών μας αφορούν:
Το δικαίωμα φοίτησης στην συνήθη σχολική τάξη με παράλληλη στήριξη (άρθρο 7 Παράγραφος 4α , του Ν.3699/2008), σε ολόκληρη την Επικράτεια, λόγω έλλειψης κατάλληλου προσωπικού ειδικευμένου στον αυτισμό και φυσικά περιορισμού των διατιθεμένων πιστώσεων.
Ο ίδιος Νόμος (άρθρο 7 Παράγραφος 4γ), επιτρέπει όπως τον ειδικό εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης, τον διαθέτει η οικογένεια του μαθητή, με δική της οικονομική επιβάρυνση . Η διάταξη αυτή ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις διευκολύνει τις οικογένειες να διαθέτουν για το παιδί τους τον κάταλληλο εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης. Επ΄ουδενί όμως επιτρέπεται, η εναλλακτική αυτή διάταξη του Νόμου, να γίνεται κυρίαρχη για το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και βασικός οδηγός στις περικοπές των προτεινομένων από τα ΚΕΔΔΥ παράλληλων στηρίξεων.
Το δικαίωμα φοίτησης σε ειδικά οργανωμένα και κατάλληλα στελεχωμένα τμήματα ένταξης που λειτουργούν σε σχολείο γενικής ή τεχνικής εκπαίδευσης, , (Άρθρο 7, Παράγ. 4β του Ν. 3699/2008) και πάλι λόγω έλλειψης εκπαιδευτικού προσωπικού, με ειδίκευση στον αυτισμό.
Το δικαίωμα φοίτησης σε αυτοτελές σχολείο ειδικής αγωγής (Άρθρο 6 , Παραγ. 4 α και 4 β του Ν. 3699/2008), όταν οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού με αυτισμό, δεν επιτρέπουν την ένταξη σε σχολεία του κοινού εκπαιδευτικού συστήματος.
Στην χώρα μας υπάρχουν ελάχιστα σχολεία δημόσιας εκπαίδευσης , εξειδικευμένα στον αυτισμό, που καθιστούν «κενό γράμμα» αυτήν την διάταξη του Νόμου.
Το δικαίωμα παροχής εκπαιδεύσεως στο σπίτι (Άρθρο 6 , Παραγ. 4γ του Ν. 3699/2008), όταν το παιδί με αυτισμό, αδυνατεί να ενταχθεί κάπου αλλού, ένεκα αυτού καθεαυτού του συνδρόμου και των συμπτωμάτων του.
Για περιπτώσεις ατόμων με αυτισμό και αυξημένες δυσκολίες, η ευθύνη εκπαιδευτικής -θεραπευτικής παρέμβασης, μετακυλίεται στο Υπουργείο Υγείας, δηλαδή κατά τον Νόμο ".........νοσοκομεία, κέντρα αποκατάστασης, ιδρύματα αγωγής ανηλίκων ή ιδρύματα χρονίως πασχόντων......κλπ.)" (Άρθρο 6 , Παραγ. 4γ του Ν. 3699/2008).
Όλες αυτές οι διαπιστώσεις, δεν αποτελούν πλέον απλές καταγγελίες, αλλά τεκμηριωμένη θέση του Συνήγορου του Πολίτη/Συνήγορος του παιδιού που έχει υποβληθεί στο Υπουργείο Παιδείας, άρα γνωστές σε κάθε πολιτικό προϊστάμενο Υπουργό, χωρίς ωστόσο να υπάρχει αλλαγή πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Ελλάδα του 21ου αιώνα.
Βεβαίως θα ήταν σοβαρή παράλειψη να μην αναφερθεί, ότι τα τελευταία χρόνια, αλλά όχι συνεχώς, τουλάχιστον οι παράλληλες στηρίξεις δόθηκαν μέσα όμως από κονδύλια Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων ΕΣΠΑ 2007-2014.
Αποτελεί κατάκτηση αγώνων των γονέων παιδιών με Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος, αλλά ευθεία μομφή για τον εκάστοτε Υπουργό, αντί να μεριμνά για την πλήρη εξασφάλιση του δικαιώματος στο αγαθό της παιδείας, να επαίρεται ότι ευκαιριακά και μάλιστα με ξένους πόρους κάλυψε μέρος των υπαρχουσών αναγκών.
Η συχνότητα πλέον εμφανίσεως Διαταραχών του Αυτιστικού Φάσματος, σύμφωνα με διεθνείς μελέτες ανέρχεται σε πάνω από 1: 100 γεννήσεις και σε κάποιες περιπτώσεις γεωγραφικών περιοχών 2,67%.
Με τα δεδομένα αυτά τα άτομα με Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος στην χώρα μας ανέρχεται σε πάνω από 100.000 και στο μεγαλύτερο ποσοστό αυτών, δεν παρέχεται η απαιτούμενη εξειδικευμένη δημόσια «διά βίου εκπαίδευση».
Με άλλα λόγια στην Ελλάδα, εντάσσονται τα παιδιά με αυτισμό στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά η ένταξη αυτή σαφέστατα δεν είναι ισότιμη με τα μη ανάπηρα παιδιά.
Εναπόκειται να δούμε (αν θα δούμε) με το νέο Νόμο για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, που εισάγεται σύντομα στην Βουλή, αν θα υπάρξουν σοβαρές βελτιώσεις σε όσα πιο πάνω καταγγέλθησαν ή θα επιδεινωθεί η υπάρχους κατάσταση σε ότι αφορά τα άτομα με Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος.
Ηλίας Παρίσης
